چيئرا داتگین لھتے گال بلوچیءَ چؤ گيشینگ بہ بنت۔ ولید گربنی

[Zahida Raees Raji]

چيئرا داتگین لھتے گال بلوچیءَ چؤ گيشینگ بہ بنت۔ ولید گربنی
بلوچی نبیسگءِ بازین مشکل سید هاشمی حل کتگ أنت و باز کسان سر جَھل کتگ و ھمے رھبندا بلوچی گالان دپ مان دپ دیگا اَنت و پیئش کنزان اَنت۔ دگہ لھتےءَ بازین جھدان چہ رند اَنگت ھم سرکچ وارت نہ کتگ کہ بلوچی چؤن نبیسگ بہ بیت، ھمشیا آ دلپروش کتگ اَنت و چہ نبیسگا دستش کشتگ۔ پدا چؤ منین اَنت کہ سیدءِ رھبندءِ رھشونیا چست بیتگین سوالانءِ پسوان شوھازا اَنت و پہ علمی رھبندےءِ دستا آرگا روچے یک وڑے نبیس اَنت۔
.
اَگر کسے سرپد انت کہ زبانانءِ ٹٹتگین اوتاکانءِ گيشینگ گران اِنت گڈا آ دلا نیار اَنت کہ من چے گشگاوان۔ نیکہ منی سربتگیءِ سرا گریو اَنت۔ اِشی بدلا منا ساڑا اَنت، و اَگر دستئیش بہ بیتین اَت گڈا منی ڈولین سرجنوکش لاپ داتگ تنت کہ من پہ آسرے بہ رسان۔
.
بیا اِت پہ وشین روچانءِ اُمیدا دیما کنزان کنین و بہ چارین کہ بارین چیئرا داتگین گال ھمے ڈولا پہ رھبند نبیسگ بہ بنت یا نہ۔ اَلبت بہ گشان کہ ھنچین وھدے کئیت کہ دگہ گالے گون ھمے وڑین تواران یک نوکین سوالے چست کنت و پدا سرجمین آسرگری باطن بیت۔
.
شیر (پسی شیر)
شیئر ( جنگلءِ شیئر)
شعر ( ھما اَصلی عربی دروشوما) اَلبت اَگر کسے گون 'ع' تپاک نہ کنت گڈا آ سرجمین گالءَ وئیل بہ کنت و 'لچہ' کار مرز بہ کنت۔ پدا ھم آوانءِ دلا نہ منّ اِت گڈا 'شئیر' بہ نبیس اَنت۔ بچار اِت کہ جنگلی 'شیئر' و شاعر ' شئیر' نیاما تواران و نبیسگا چے فرق اِنت۔
شیرّ ( کوہ تلار، ڈوک و شيرّ بنت)
.
دئور (زمانگ، دئور دیگ، چگل دیگ، اَنگار کنگ)
دؤر (نادراھی= فلانیءَ دؤرے گپتگ)
دور (دیر- فاصلہ باز بیگ، چہ ملک دور بیگ)

.
ھئور (ھئور گواریت، بخیل دستا چیئرا داریت)
ھؤر (ھوار، اوار۔ ھؤر تھور)
ھور (جنتی ھور، شر رنگ)
.
گیئش ( اِضافہ، باز، ھؤر کنگ)
گيش (جدا، گيشینگ)

.
اِے وا لھتے گال تنت کہ منا ھنون یاد آتک اَنت۔ چوشین بازین گال ھست اَنت کہ مردمان مانگيشین اَنت۔ اِشانءِ سرکچ ورگا یک رھبندے پہ کار اِنت۔ بُرزا داتگین گالانءِ گيشینگا کارمرزکتگین رھبندءِ ردا ھرجاہ کہ 'ے' توار گون 'زبر' کئیت اودا 'ھمزہ' چہ 'ی' پیئسر دیگ بہ بیت۔ اودا کہ 'ے' توار گون 'زیر' بہ بیت گڈا 'ی' چہ ھمزہ پیسر دیگ بہ بیت۔
.
آ جاھان کہ 'ے'ءَ ھچ کار نیست اِنت، اودا یوکا 'زبر' چارگ بہ بنت۔ جاھے کہ 'ی'ءَ ھچ ضرورت نہ اِنت، آئیءِ کارمرزیءَ بئید 'ھمزہ' زیرگ بہ بیت؛ ھنچؤکہ 'ھئور، دئور، جئور، کئور، فئور، شئور۔ اِے پھکین گالان 'ے' توار ھست، بلے گون 'زبر'۔
.
دگہ بازین گال اَنت کہ اودا 'ے'ءِ توار گون 'زیر' ھست اِنت؛ چوکہ ' بیئد (درچکے)، میئد (ماھیگ گروک)، ھیئد (گرمیء سببا مردم ھیئد کنت)۔

.
اِے لھتے گونڈین دَروَر(مثال) اَنت کہ بلوچی نبیسوکانءِ مغزان ڈاہ دے اَنت۔ چارین بارین چنچوک کس اِشان پہ وت زرت کنت یا شرتر گيشینت کنت!  
Koulmir Namiran

From: Koulmir Namiran <koulmir@yahoo. com>
Subject: [balochi_culture] Balochi aa haltey tawaaraane gisheynag
To: balochi_culture@ yahoogroups. com, alblush_union@ yahoogroups. com
Cc: balochi_program786@ yahoo.com
Date: Sunday, 20 July, 2008, 2:54 PM

[Zahida Raees Raji]

From: noutak baloch <ameerism@yahoo. co.uk>
Subject: Re: [balochi_culture] Balochi aa haltey tawaaraane gisheynag
To: balochi_culture@ yahoogroups. com
Date: Monday, July 21, 2008, 3:48 AM


Koulmir jaan: Tai nebeshtah e rahband sak sharr ent. Sayad e rahband e tahaa lahtey nezouri hast ant ke aa kashshag lout'ant. Hanncou ke Arabi aabaani gaar kanag. Baayed ent Balochi ham ca

Sayad e jatt' Balochi a dar beyayt va farsi va urdu e paymaa gon Arabi e sarjamen aabaan nebissag bebit. Aa nebissouk ke marci sarpad nabayant yak na yak roucey wat a goun nebeshtah e zobaana heyldaar kanant.

 

Ameeri

 

--------------------
On Mon, 21/7/08, Taj Baloch <taj_bal@yahoo.com> wrote:


From: Taj Baloch <taj_bal@yahoo.com>
Subject: Re: [balochi_culture] Balochi aa haltey tawaaraane gisheynag
To: balochi_culture@yahoogroups.com
Date: Monday, 21 July, 2008, 11:18 PM


waajah o dostaan

 

chounaha baluchi rasm ul khatt e sara shumay tajruba allam cha mani a geish in, bale mani hayala rasmul khatt e janjaal pach reichag kapee. chou ke aga syd hashmi gushee ke Q F gh o diga baazein tawarey baluchi a neist ant, bale syed e ey kitab ke maa deetag anth, ishani toka diga mazanin dalil ey ham na datag k chonia?

 

baluchi e tajzia kanag e wasta "phonetic analysis" hamey gushee ke ey harp ya tawar baluchi a ast anth, chia ke balochani mazanen abadi i ishan gushee. zuban e phonetic sketch wa ei harpaan ya tawaaran zuraga inth, noo ishani evolution chou kanay daanke "phonemically" ishani proff dar baet (zurag ya dar kanag e wasta). syed e "baluchi syahag e rast nibisag e mastirin janjal hamish in ke syed a tachka "phonemic sketch" e aspect dast jata, o "phonetic step" e jind dargwaz kuta. nazanan bale yak imkianey hamish in ke syed e wahd a baluchi zuban e sara dastyaben kitab gishtir hama ingrizani butag anth ke asla ida foji ya missionary maksad a kara butag ant, o muimkin in ke ahani gappani asar syed e sara buta. chou ke major moukler e "baluchi grammar" ke 1877 a chap buta, mokler gushee baluchi e taha ey tawar nist ant o ey ham gushi ke aslin baluchi hama in ke turbat (kech) e metagani taha gushag bee, chia ke balochistan e nyaam in, indiga jagah sarhad ant o cha indiga zubanan asar ish zurta. sayad ham hamey gappa kant, bale mokler e hawala sayad e kitaba maan na int.

 

nu ingrizani wasta baluchi e phonetic o phonological sketch e peechidagiani ey wasta zarurat na buta ke aahana wati mardum sarpad kanagi butag ant, o aahani wasta ey stepani complete kanag e chushen zyadahin zararuty na buta, bale wahde sayad hamy gappa jant, mara zarurat ey wasta beet ke ma rasmul khatt e tahenag e gappa kanaga an.

 

ey rida baed in ke waaja Ameeri, Waaja Barakzai o indiga sangat cheezy bugushant chia ke aahan ey drustin process dista, ma tahna kitaban gindaga iyn.

 

Baluchi sabz bat.

 
---------------------
Re: [balochi_culture] Balochi aa haltey tawaaraane gisheynag


c=ch, i=ee, u=oo as in boot

 

Waajah Taj Baloch: zendag baatay !

 

Man Sayad e hamraah bittag aan. Maa Major Mockler va dega Engreiz kaarmandaani (civil servants) ketaab wantag ant. Aahaani baarah a shomay gap raast ent. Sayad a tayaab dapi Balochi gaalwaar e red a wati rahband add' kotag. Wahdey ke maa (man va Sayad) Balochistan e tarr o taab a saale 1954 a shoten maa gon Mir Gul Khan Naseer, Shero Marri, Abdullah Jan Jamaldini, Ghulam Mohammad Shahwani va dega zaanougeraan dap kapten. Car aa waajahaan yakey Wj Abdullah Jan zendag ent balay taht e baahout' ent. Aa dega hodaamorzi bittag ant. Ey draahen waajahaan Sayad e rahband e saraa iraad geptag  va gwashtag  ke  roudaraatki gaalwaaraan hamey aab hast ant ke Sayad a kashshetag ant.

Aa roucaan man kebalhi (Gyaabaani, Kaarwaani, Souraki va dega) gaalwaar na eshkotag at ant. Balay wahdey ke Arabistan a aatkaan gon Keblahi

Balochaan dap kaptaan. Aahaani gaalwaaraan ham

roudaraatki (Marri, Bugti va Kouhe Suleman) gaalwaartaani paymaa th, dh, kh, gh, v e tawaar hast ant ke Sayad a aa pahkaa kashshetag ant.

 

Shomay hayr lout'ouk,

Ameeri

[QasuM,FaraZ]

Dosteen Taj, koulmir!!!!! !
Man wa Kair zuban e babta baz nazan an ,Taj o ae dega mardomani study
chaman gaishter ent .Baly ek nebeshtakar e jahata k haie seadi gon
zuban e rahbanda maan et ya na ast ent.....Syede 25? en Abani sara
gaister merdom tepak nakant, o goshant k Hama kashetageen Arbai Abb
Balochia zorag bebant k Balochia goshag bant ,jagaia (Tareek e zuban
o adab)Syed jwaz paisht kant(Bel k tachak a ae reda gap nakant) k Mari
Bugti area e Balochi e ae ab Balochi e na ant balkeen dri zubanani ant
k ha dari zubanan/Zubana Makuran e Balochi dialect e sara asar kotag
balay aewak shaheria, Parsi e labz o bahrani mesal a dant balay ae
damaggan dari zubanan Balochi grammar e sara hech rangeen asare dor
nadatag, o ha damagga(Mari Bugti) tewageen Balochi e Grammar mutaser
botag o dari abb(Punjabi Sarayaki, Sindi) potertag ant , ae jawaza
kas e kujam chaman char et man nazanan?
Agan ae abb zorag bebant Guda Syed Rahband Syed Rahaband bet ya na
?Agan kase nok kar bekant dan hai a ra chenkas time o maosebet deema
kaith pa rahband e rwaj deyag a chia k balochi labzanka har mardom
wata zuban zant e kant o harkasa be jwaz o kara wath rahband ad
kotag...hame swab ent k Gos Bahar Bangali e script a ek nokeen keal e
sarpad bet k hai e kar na ent ????????...

Qasum Faraz

[Zahida Raees Raji]

deedagyn qasum
ey gapp wa asth ke sayad a wahdey gushta ke rodaratki baluchi e taha daramadein zubanani asar sak baz inth o tachktirein baluchi hameish inth ke makkuraan e kuhi damagaan gushag beeth, hamey gapp pesara bayaga ath ke major moukler gusheeth (baluchi grammar, chaap 1877) ke baluchi zuban diga hich jagah khalis (pure) na inth, grammar o awazani bunyada, chou ke kech e kohi damagan inth, chia ke kech e kohi damga prah o shaahigaanein balouchistan e bilkull nyamji inth o ida seemsarani zuban e asar na yatkag anth. hamey wasta moukler gusheeth ke arabi e ey aab/tawaar baluchi a neisth anth.
man anga na gushaga aan ke ey tawaar baluchi e wateeg anth ya na? bale sayad e kirra daleel (ke ey hand o damag chounke diga zubanani seemsaran goun kapanth, pameisha indiga zubanani awaz o grammar baluchi a goun kaptag anth goun), ey daleel e jind sociolinguistics eg ey, wahdey ke zuban e tawar o orgthography yak "phonetic + phonological" process ey.
hamey wasta chounaha baed e phonological analysis ey a tahna sociolinguistic bunyadaan yakk zubaney e tawarani fesala booth na kanth. moukler e zamaanaga phonology e jind ham ey hadda develope na bootha o dumi ish ke aahani zarurath na bootha, aahani karani wasta hamey rangein analysis bass boothag anth. moukler e kitaba aga bicharay aa ham hamey sociolinguistic e daleel bunyada ey tawaran rad kanth o gusheeth ke ey baluchi e wati tawaar na yanth, bale aaya sayad e zamaanaga sociolinguistics e hamey daleel e jind valid inth? ya ke sayad e wahda kech waaqi balouchistan e nyamji a kapeeth ya ke na?
padaa sayad wahdey gusheeth ke roudar atk e baluchi e aawaz o grammar cha punjabi saraiki, sindhi, o indiga zubanaan muta'sir anth, tahna hamey sentence a gushaga inth, misaal chey danth o aa misaalan kujam ranga compare kanth goun baluchi e hama grammar a ke sayad aara baluchi e asleim grammar gusheeth. pada sayad a grammar e sara einkasein kaarey ham na kutha o hamaa ke kutag anth ey aa ham daneega eincho valid na yanth chia ke hich discuss na boothag anth, ey chaarag loutanth ke baarein rasth anth ya naa? chou ke sayad a baluchi zuban e 12 tense e jaar jata (baluchi urdu bol chaal + sayad ganj). ey 12 ein tense kujam anth? ey tahana hamey bunyada ta na gushtag ey ke urdu o english e 12 tense anth? chia ke sayad e eilaan kutagein tenses hamaa anth, bale aga zubaanani saakhtan bichaaray, balken chush ma beeth. chushien sentense ey (baluchi e) tai zihna asth ke aga wahd e jinda nishaan ma day, gapp e jind zaahir bikanth ke ey sentense Present Tense inth aga Future? "Aa roth" marchi ham hameish inth o 10 saal rand e wasta ham hameish inth daanke to ma gushay ke "Aa marchi roth" ya ke "Aa 10 sala rand roth" jumlah e jind e saakht tai zamaanaga na gishshenith, tahna kar e yak aspectey waazih kanth ke karey beeth (allam beeth), bale anga na bootha.
noo ey ranga karani jind aga dobar chaarag bebanth, shattirein jagahey sar bayag e imkaan inth.
salaamati.
Taj Balouch   

------
From: Koulmir Namiran <koulmir@yahoo. com>
Date: Friday, 25 July, 2008, 11:50 AM

سنگتان من چہ شما پھلّی لوٹان کہ شمئے نبشتانک پہ من شرّي سرا واناک نہ انت۔ مني وتی نزؤری انت۔
تا ھدّے کہ من سر پد بیتان شما جھلین سرحالے دیما برگا اِت۔ من اِنچو جُھل انگت نہ شتگان کہ بزانان۔ ھنون بلوچی زبانءِ سرا بیتگین بحث/چست ایئر گيئشتر نبیسگءِ رھبندءِ سرا بیتگ اَنت و اَنگت منی ڈولین مانگيشتگ اَنت۔
چہ ھمے ڈڈتگین دامءَ وتی ندءَ گيشینگءِ جھدا من وت روچے یک وڑے گالان نبیسگاوان۔ تا یک
جاھے بہ رسان، و ھر وھد کہ نوکین تجربوے دستا کپت شمارا شریدار کنگاوان۔
شاعر و شاعری/لچّہ و لچّوکاری چہ لبزانکی رھبندان آزاد اِنت۔ چمشکا بلوچیءِ عاقبتءِ فیصلوا چہ آوان بہ رکـّین اِت۔ ھما کس کہ گيئشتر نثر نبیسیت۔ چمشانک و کسمانک نبیسیت ھما شرتر توان اَنت کمکے بہ کن اَنت۔
منی نزیکا آبانءِ زیرگ و نہ زیرگا یوکا توارءِ کشگ بیگ و نہ بیگ سبب علمی نہ انت۔ باز جاگوان ھمتوارین یا همرنگین گالانءِ بزانتا شرتر سرکچ دیگا آبانءِ مٹـّینگ کمک کنت۔ چو کہ 'خر' و 'ھِر' (اشترءِ چک) اَنت۔ اَگر 'خ' زیرگ مہ بیت دوئیانءِ گيشینگ مشکل بیت۔ نون ادا اگر کسے خر گشت نہ کنت، کؤشے پرئی نیست انت، آ ھمشیا 'ھر' بہ گشیت، بلے وانندوین مردم گالء رنگا گند انت، سرکچ ور انت۔
آ دگہ بحث وتی جاگوا، منا گيئشتر چیئرا داتگین توارانء گيشینگا دلسیاہ کتگ و شمئے کمک پکار انت۔
توار انت، ay, ey, ou/owo, aw/ao, o, oo
Koulmir Namiran

      
----

Koulmir jaan:
ay=kay, who ?
ey=cey, what ?
ou=kour, blind
ao/aw=kaor/kawr, river
Xar farsi va har Balochi, Ahorrani aahi a kar gwashant
Herr=hoshter e cokk ent.
Ameeri

[QasuM,FaraZ]

--- In balochi_culture@ yahoogroups. com, Taj Baloch <taj_bal@... > wrote:

 waaja amir, kulmir o qasum
 Â
 asla qasum faraz ey hadda noukein mardumey na inth ke linguistics e
debate a deima burt makanth, chia ke qasum e jind umra wa balkein
eincho mazan na inth bale sharrein waanindahey o aga ey debate hamey
ranga deima rawaan bikanth, saddakaan ke jagahey na jagahey conclude
kanag booth kanth. pada masla ham baaz anth. ey wahdi wa mastirein
masla ish inth ke zuban e masla choun pa halley e nemaga barag be
banth? taney wahdee wa ma tahna sayad e karani analysis e taha ein (o
mani hayala daanke ey karani tajziyah na beeth, diga noukein rah o dar
e shohaz eincho faaida mand na beeth) o ey silsila jaari kanag
kapeeth, agan na chou pesar e ranga padaa discussion neim bundag beeth
o hich conclusion na beeth.
 Â
 yakrandey pesara ham hamey foruma zuban e debate paad athkag ath o
anchou nyama neim bundag boothag ath, ey randi baaid inth ke sangat
chush ma kananth. waaja Amiri, waaja koulmir , qasum o indiga sangat
baid ke discussion e deima barag e juhda anchou bidaaranth.
 Â
 ey mail e taha diga zyadahein discussion ey wasta kanag a nayaan ke
mana gwastagein mail e anga passa na rastag o wadareegaan shuma
drustein sangataani.
 Â
 minnatwaar.
 Taj Balouch

Dedageen Taj!!!!!!!!!

May tu chon k wath shar sarpad e Net kadi ast Kadi nest....Jaga Turbat ant o dasta may kaptag kar wat anchosh bant , Bre zot o bre deer may hahag o gap bant.
Zuban dargat ae Behas bahed ent k jaga e sar bebt o ha dega mardom ham
aeshi e taha bahr bozoran cho k Toki Sahib e hech Post ae dargata mani demma nagwastg .
Mani Heal hamish ent k ek Maksooseen Dialect e zorag betbeth o  haia literary o nebeshta e meari zuban e darja deyag beb et, cho k gaishterren mardoman k zuban e dargatha kar kotag hayan hame goshtag k Kech e damag e zuban cha kulan Pure ter ent cho k Moukler, Banok Carina o ae dega mardom Kechi boli  e sara hme gap a goshant k shar ter o bagoft e Carina anu ham cha Kulan gaish Adab hame Dailict a nebeshta bohaga ent. Ancho k China a kanag botag , Chinese Dialict sak baz ant , balay Mandren  a 1955 a Meari Boli karar deyag bet , o doraeen nebeshta hame Bolia kanag bant. o wahde ek dialect e meari goshag both ya maklokata tepak kot dan noon hama Abb ya Tawar k hame dost kotageen Boli a goshag bant zorag bebant , ha k nest ant zorag mabant. Ae heal mani dila best ent chareisha rand man Mahd Hussain Hanqa e gap a ham kanag lotan k Pashtu e ranga hama Abb k jaha ea ast o jaea ya nest ant ancho nebshta kanga bebant k har damag e mardom wahti twara gon bwan et e.
 
Ae selselaha Taj Tu chon char ey?

Shumay Kaster
Qasum

[Zahida Raees Raji]

--- On Mon, 7/28/08, Koulmir Namiran <koulmir@yahoo. com> wrote:
Subject: [balochi_culture] Re: Balochi aa lahtey tawaaraane gisheynag
Date: Monday, July 28, 2008, 10:22 AM

Sangataan,
Man eshkotag zobaaniye bonyaadi jeyd'awaane gisheynagaa lahtey bonyaadi noktawaan khayaal gwar kanag loutit. Chencho kas cha maa hamaawaan sarpad ent?
Koulmir Namiran

--------

waajahein sangataan

waja koulmir e ey habar wa rast inth ke zuban e lahtey bunyadi nuktahaani sarpadi looteeth, bale hama nuktahani aga nishaandehi ey ham kuthein, gapp tachk tir beethag ath. bale padaa ham mani hayala ey wahdi mastirein masla ish inth ke aaya ma zuban ya baluchi zuban e maslahaan a wati maslah sarpad baen o hamaa ranga ishani hall kanag e juhd e neimaga rawaan kanein ya naa? chia ke pa kaara harchi ke zaantkaari e zarurath be beeth, marcheegein ilm tara daath ish kanth. cheez pa shohaz kanaga chou ke marchi arzaan anth, pesara na boothag anth.
ey wahdi may kaar zuban e bunyadi maslah anth ke aahani sara muhkamein debate ey e zarurath inth. ey rida waaja malik touqi o waaja akbar baarakzai e ham zarurath inth, o waaja amiri chounke debate a deima baraan inth goun, aga geishtir sangat involve booth kanth ta tachktirein rahey dar kapt kanth.
baluchi zuban e aa maslaha ke ma marchi debate kanaga ein, aa phonetics o phonoligy e debate inth ke kujam tawaar baluchi e tawaar anth o kujam daraamad anth ke baluchi zuban a goun kaptag anth. chia ke zubaney e orthography e taha tahna hama zuban e wati jind e zagrein tawaarani symbol goun banth o indiga zubanani goun kaptagein tawarani wasta judaein harf taheinag na beeth. chou wa germany a nishtagein baluchani dapa anga diga lahtey tawaar atk kanth ke may dapa nayahanth, bale aahana to tahna ey bunyada baluchi e awaz gusht na kanay ke balouch ish ada kananth.
noo sawaal ish inth ke baluchi e tawarani debate/analysis ke pesha bootha, aa marcheegien ilm e bunyada chincho valid inth? o baluchi e awazani tajziyah choun kanag be beeth? yak sarjamein descriptioney ey wahdi kassi deima na inth. man kammey wahd pesar ke baluchi e tawarani sara boothagein karan chaaraan ithan ( o minnatwaaraan waja Saba Dashtyari e ke reference library rangein jagahey jour kutha ke druhein kitab dast kapanth) ta man haeraan boothan ke har kasa ke kaar kutha, cha dumi a mukhtalif inth. hich 2 mardum baluchi e awazani indiga peecheedagi aan bill quantity a ham tipaak na inth, kasey e kirra 24 and, kasey e kirra 25 anth, kasey gusheet 32, kasey gusheeth 35.
noo may hayal ish inth ke ey debate e jind conclude kanag be beeth, guda indiga jeira ham raast booth kananth.
o waaja Qasum e ey gapp ke yak dialectey zoorag o standard kanag be beeth, haraab na inth o beeth ham anchush, bale kujam dialect o parcha? chia ke ey kar e ham wati process banth. makkuran e galwaar marchi (publicly) bilkull ey hadda tamard na inth ke to bugushay ke druhein balouchistan ya druhein balouchani waasta qabil e qabool beeth (bill turi geishtir adab produce kanaga inth). dumi habar ish ke chounaha ey raah e jind guzarah wala raahey ke ji maslahana diga hall neist gura short cuta yak dialectey bey tajziyaha zoorein o indigaraaani sara mushein.
Standar Dialect e asl process ke booth kanth, aa ish ke hama dialect (noo barein baluchi e dialect waaqi geographical anth, ethnic anth, ya class based anth, chia ke baazein daanishwarey baluchi e lihjahani annugein tarteeba ham rad kanth) ke baloch qomi maeeshat e sagarmiani markaz beeth, production market beeth, media e markaz beeth, political activities aani markaz beeth, cultural base beeth, hama lihja gradually indiga lihjahaan cross kanth o standard dialect jour beeth, bale daneega baluchi e hich ey rangein jaawarey neisth. baluchi a aa literature ke produce bayaga inth, aara goun aam baloucha hich kaar neisth, ishi e discourse e jind balouch mahlook e wasta cha urdu a ham graantir inth. nibishtakaar wat nibishta kananth o wat waananth, diga readership baluchi produced literature a neisth inth. padaa ey production e 99 % creative literature e neimaga inth, social scinces, education o indiga cheez neisth anth ke to bugushay ke hao kammey baaz raah pach anth.
noo nazaanaan ke ey wahdi yak lihjah e solution halley aga wat yak maslahey.
shuma sangataani chey hayaal inth?
minnatwaar.
kastir
Taj Balouch.

-----

Subject: [balochi_culture] baluchi zuban kaar lout'it
To: balochi_culture@ yahoogroups. com
Date: Monday, July 28, 2008, 10:40 PM

Man hamey shawr dayaan ke wahdey Baluchiye kojaa yak takke saraa bahs bebit, Sayad Hashomiye Ketaab 'Baluchi Seyaahage Raast Nebissag' deymaa bebit. Har kasaa ke ey ketaab nawaantag, aayi Baluchi zobaane moshkelaane saraa yak elmi bahsey deymaa bort nakant.
Hamey ketaabaa sak baaz jeyDa gisheynag bitag ant. Hamey ketaabaa dar pa dar (chapter to chapter) mardom chaaraan bekant o bahs bekant, hanchouke man 'hamza-zabar' e saraa wati nezar goshtag tant.
Gaalawaaraane gisheynagaa man wat peysaraa Makraniye mannouk bitagaan, bale nin mani xayaalaa eshi goun hech lahjawaa bandouk mabit. cha har damagaa sharrin gaal o tawaar zirag bebant o selleyn dawr dayag bebant, billi tourin Baluchi ant.
Koulmir Namiran

----

sangat koulmir o indiga sangataan
man bilkull gwaney gappa tipaak kanaan ke sayad e kitab ey rida waanag be beeth o deima rawag be beeth, man add kanag loutaan ke sayad e kitab e hawari a indiga mardumaan ke nibishta kuta aa ham waanag bebanth goun, ta shattirein rahey dar kapt kanth.
padaa "amza zabar, amza zeir" o indiga masla asla baluchi zuban e hama "sound" ya "phoneme" anth ke grammar e gishshenag e kara dayanth, chou ke kaar aa buro, kaar ay bichaar, kaar ey bidaar. ey tawarani masla tahna ish inth ke ishani yak paadey phonology e tahaa inth o dumi paad morphology e tahaa inth. ishani jind "morphophoneme" anth. pada sayad a kammey kaar ke bukutein goun, anga shattir boothag ath, bale balken sayad e jind clear bootha, o nazaantag ey ke randa ey na gishshanth, aa ish ke ishani jind ey define na kutag anth, tahna nibishta kanag e standard ey declare kutag anth. noo define nakanag e hamraahi a hamaa masla ke peidaag boothag anth, aa marchi zaahir anth.
man wati zindagi aa daneega hich 2 muttafiqein baloch writer nadeesta ke yakkein ranga nibishta bikananth, har kasi nibishta cha dumi ega digarey.
pada sayad e suggested orthography "reader centerd" inth, waanouk e wasta cheez saaf anth ke amza zeir e matlab chi inth, amza zabar kujam jagaha kaeth? bale writer e waasta sak baaz peecheeda inth. hich writer daneega ishi a totally adopt kut kanaga na inth. agga shumay zihna chushein writerey asth ke ey rahband e totally follow kuth kutha, mana allam haal daeth goun.
shumay rahchaar.
Taj Baluch,

[Zahida Raees Raji]

Man 'hamza zeyr' o hamza peysh' e kaarmarziyaa goun Hashomi tepaakaan. Angat man 1995 suggest kotagat o angat hamey nezare mannoukaan ke maa howr kanage 2 conjunction kaar marz bekanin. Yakkey hamza peysh ke 2 object, obtive o sentences howr bekant o aa gedaa 'waav' ke gaalbandaan, chou ke 'chest o yer, chekk o taan...toukaa kaarmarz bit.
Man gaalbandaan hannig bey conjunction nebissagaayaan, chouke 'chekk taan...' eshiye baaz mesaal shomaaraa mani weblog aa gendaa kayt. Mani fekraa agar howre neshaan yakkey bebit godd'aa gaalbandaan howr maan kanag mabit.
yaokaa 'hamza zabar'e saraa gap bebit. man wat waa wati tajviz daatag ant, o wj. Golaam Farooq o Wj. Barakzai ham 75% tepaak kanant.

Man nazaanaan ke tay wj. Taj o Qasum hamey dargataa nabissetageyn mani noukeyn nebeshtaank wantag yaa na, agar na god'aa man shawr dayaan ke bewaaneti o padaa deymteraa wati nezaraan bedayet.

Koulmir Namiran

بلوچی نبیسگا "ءَ" کارمرز کنگءِ سید ھاشمیءِ دلیلانءِ سرا نظرے
'ءَ' کارمرز کنگا سید ظھور شاہ وتی کتاب 'بلوچی سیاھگءِ راست نبیسگ' تاکدیم 51ءَ نبیسیت:
'کتابَ بیار' اگاں زبرءَ مہ جن ئے رد وانگ بیت ءُ زبرءَ کس نہ جنت۔۔۔
کتابا بیار: ادءَ الپ گون 'ب'ءَ ھور انت۔ باید انت کہ کتابءِ گالءِ جند چہ وتی جاورءَ مہ ترّ ایت۔
کتابءَ بیار: کتابءِ گال وتی جاگہءَ برابر انت ءُ "ءَ" ءِ جند دگہ گالے کہ وت جتائین بزانتے دار ایت۔۔۔"

گون اولی دلیلا من تپاک کنان، بلے اگر ما دومی دلیلا 'کتابءِ گال چہ وتی جاورءَ مہ ترّیت' کہ "ءَ" کارمرز کنگءِ یوکین دلیل اِنت؛ شری سرا بہ چارین، گڈا ما گندین کہ بازین گال چہ وتی جاوران ترّتگ انت۔ ھمے گڈی جملہءِ توکا دو گال چہ وتی جاورا سید ھاشمی وت ترّینتگ انت ' گال' سیدءَ 'گالے' نبسیتگ، بزان گون اِشی 'ے' یکجاہ کتگ و رندترا 'بزانت' سیدءَ 'بزانتے' نبیستگ۔
ھمے تاکدیما دگہ سئے گال سید چہ وتی جاورا ترّینتگ اَنت۔ چؤکہ "ھرجاگھےءَ، گالان، نزانتکاری"۔ اگر گون 'جاگہ' 'ے' زیرگ بیت کنت گڈا پرچا 'الف' زیر بیت نہ کنت؟ اِے خاطرا اِے دلیلا وزن نیست اِنت۔

اشیءِ مانا اِے نہ انت کہ ما "ءَ"ءَ کارمرز مہ کنین۔ اِلبت اشیءِ گارمرزی یوکا گون نام و نامگالان شر اِنت۔ چؤکہ" بلوچستانا نندوکین یارجانا بلوچیا تاکبندے کشّتگ" اِے ناھودگینے بیت اِنت۔ باید سئین نامگال 'بلوچستان، یارجان و بلوچی'ءِ دروشوم ٹگلینگ مہ بنت؛ ھر سئین جاگھان 'ءَ' دیگ بہ بیت۔ ھمے ڈولا اگر حساب نبیسگ بنت اؤدا ھم 'ءَ' دیگ بہ بیت؛ چو کہ: بلوچستان 11 اگست 1947ءَ آزاد بیت۔ 'ے' و 'ی'ءَ گون سرجم بیوکین گال و گالبندان ھم 'ءَ'ءِ کارمرزی شر اِنت، بلے ضروری نہ انت۔
چؤکہ: کولمیر پہ کارےءَ شت۔ کتاب کسےءَ برت۔ البت 'کارئیا' و 'کسئیا' نبیسگ ھم رد نہ انت۔ ھمے ڈولا 'ی' ءَ گون سرجم بیوکین گال اَنت؛ چؤکہ: من ترا ساریءَ گشت۔ چاکر ملکءِ وئیرانیءَ تورینتگ۔ ادا ھم 'ساریا' و 'وئیرانیا' نبیسگ رد نہ بیت۔
اگر ما سیدءِ رھبندءِ ردا 'ءَ' سر وت کارمرز کنان بہ کنین گڈا بلوچیءِ مھار چہ مئے دستا لکوشیت و ھچ رھبندءِ بندوک نہ بیت، و پشتا پشت کپیت۔ مثالے دیان؛ چوکہ ھمے سیدءِ کتابءِ تاکدیم 15ءَ جملوے نبیسگ بیتگ:
آسر ایش انت کہ بلوچیءِ گال پہ ڈولے رد نبیسگ بیگءَ انت کہ پہ بلوچیءَ دیم ترءَ بیرگین تاوان بنت۔
اِدا ما گندگائین کہ سئے جاگها 'ءَ' کارمرز کنگ بیتگ۔ یک جاھے گون نامگال "بلوچي"ءَ البت آ دگہ جاهان نامگال نہ اَنت۔ چمشکا اِے جملہ بد وڑ اِنت۔ اگر نبیستگ بہ بیت "آسر ایش انت کہ بلوچیءِ گال پہ ڈولے رد نبیسگ بيگا انت کہ پہ بلوچیءَ دیمترا بیرگین تاوان بنت" شرتر اِنت۔

http://balochinews.blogspot.com/2008/07/blog-post_25.html

[Waleed Garboni]

منی نوک جوڑ کوتگیں کیبورڈې برکتا منی پیسری بازیں سوجاں دوارچاری پکار إنت. لهتێ جیڑه نوکیں آبانی گێش کنگا ٹهینگ بیتگ أنت. هنچوش که ے=ێ؛ هێل، هێد، زێد، مێد
ۆ= ــُ ؛ بۆرت، زۆرت، کۆرت، هۆرد، لۆرد، شۆرد مۆچ، پۆچ، سۆچ (سؤچ، سۆچ دو جۆدایں گال أنت).