Baask- Home of Balochi Language, Literature & Culture

Balochi Literature بلوچی ادب => بلوچی لبزانک، چمشانک ءُ ﺁزمانک => زھگانی لبزانک Kids Literature => Topic started by: Zahida Raees Raji on December 21, 2011, 08:39:28 AM

Title: کچک ءِ برکتی کاڑ۔ ترینوک کریم بلوچ۔ تھل
Post by: Zahida Raees Raji on December 21, 2011, 08:39:28 AM


چـُـکانی دیوان
   چينی گِيدی آزمانك
----------------
    --------------------
تـَرینـــــــوک :
        کریم بلوچ _ تـَهـل

                              كــُچــْــك ءِ بـَـركـَـتــی كـاڑ « پــِـيــا »


       جهان ءَ هـَست ات يك وَرنا اے كه نام ئی « وَنگ سِياو » ات . چه
پــِـت ءَ پرآئيا يك داری كــُـڈے رود ءِ تـَـياب گـورا ، پـَشت كـَپت
گوں كوهنيں ماهيگ كـُشی _ ماهيگ گِری _ يـَدارے .




      وَرنا هـُجّ و مجبور ات كه وت پر وتا وَرد و ورگے شوهاز بكنت  .
آئیا هر روچ وتی يدار ءَ سوار بيتگ ات و رود ءَ ماهيگ ئی گِپت و نزيكيں
شهرُك ءِ بازار ءَ بُرت انت و بهای ءَ كـُت انت .




    يگبرے وَهدے كه « وَنگ سِياو » وتی يَدار ءَ سوار ات و آپ ءَ روان
ات ، ديست ئی كه تياب ءَ چيزے بـَليت _ جـَلـَشكيت _ . « وَنگ سِياو »
وتی يدار ءَ تياب ءِ نيمگ ءَ بـُرت ، و هَيرانی ءَ ديست ئی كه تياب ءِ
ريكان ءَ باز هـَيرانی سـوناييں _ شر رنگيں _سـُهـر چـَكـْيـں كـُـچـْـكے
_ كـُـشـْـكے _ بـَليت .




     نيزگاريں وَرنای ءَ ، سـُهـر چـَـكـْيـں كـُـچـْـك سَك دوست بيت .
كـُـچـْـك ئی زُرت و گوں وتا لوگ ئی بـُرت . مان پـراه دَپيں كانچی
پـُـلـدانے ءَ آپاں مان كـُت و اِير كت .

     رَندا وتی كـَميں ڈلـَـگ ءِ شامی وارت و شُت كه به وَسپيت _ وَپسيت
_ و آرام به كـَنت . دومی روچ ءَ « وَنگ سِياو » مدامی داب ءَ ، پـَـگاه
مـُـهـَلاّ وتی ماهيگ گِری ءِ رَندا شُت  و تَهنا بيگاه ءَ لوگ ءَ
بــِـرگـَشت .

     هـَنچو كه دَروازگ ئی پـَاچ كـُت ، هـُشك و هَيران بيت. چـُلدان ءَ
آس روك ات و پادينگ ءَ ديگے پـُرّ چه بـَٹ و وڑوڑيں ورگاں بــِر ات .

     اول ءَ بي وَسين و بئ كسين ماهيگ گِر پگر كت كه آئی ءِ همساهگ وتی
شام ءِ وَرد ءَ آئی ءِ دِيگ و چـُلدان _ آچدان _ ءَ گِرادَگ انت . نِشت و
آهانی وَدار ئی كـُت .

     آئی ءِ دل باز ءَ لوٹ اِت كه بزانت كه بارين اے كـُجام همساهِگ و
كـُجام كس انت . شپ بيت . شپ سياه و تَهار بيت . بلے هِچ كـَس نياتك .
گـُڑان آئيا پگر كت كه بلكين آئی ءِ همساهگاں ، اے وَرَگ پر آئيا گِرَستگ
انت . گـُڑان وَرنا نِشت و بـَـٹـاں وارت .




    دومی روچ ءَ هم ، وهدے كه لوگ ءَ مان بيت ؛ ديست ئی كه دِيگ چه
گِرَستگيں بَـٹـاں و وَرَگاں پـُـرّ اِنت . « وَنگ سِياو » سرجميں روچ ءَ
لـَنگـَـڑ و بے وَرد گِرانيں كاراں دَربَراں بيتگ ات . سَكّ ژَند و سَكّ
شـُديگ ات . گِـرَسْتـَـگ و تَياريں وَرد ، آئيا سك پكار ات . آئی نِشت و
سرجميں ديگ ءِ ورد ئی گوں دِل ءِ مَئيل وارت انت . بلے پدا هَيران ات كه
اے چونيں رازے و لوٹت ئی كه اے راز ءَ بزانت و دَر به بارت .




    بانداتيں روچ هم ، آئيا مُهـَـلاّ چه واب ءَ پاد آتك و چه لوگ ءَ
دَركـَپت . بلے اے بَريں رود ءِ آپ ءِ نيمگ ءَ نه شـُت بلكين په آرامی
شـُت وتی كـُـڈ و لوگ ءِ پـُشـت ءَ چــِـير بيت و سْرَپت تا كه بزانت كه
كے اے كاراں پر آئيا كـَنگ انت .




    تاں دِيريں وَهدے ءَ آئيا وَدار كـُت . تاں چاشت ءِ وَهد ءَ . چه
ٹـُنگ _ كـَڑك _ ے ءَ وتی لوگ ءَ چاران ات ؛ بلے هِچ كس و هچ چيز ئی نه
ديست .

    رَند چه چاشت ءِ وَهد ءَ ، ديست ئی كه پراه دَپيں كانچيں پـُلدان ءِ
آپ ، پـُلـپُـٹـارَك جـَت . كـُچْـك ءِ دَپ پـَچ بيت و چه آئيا جـَنِـكو
- كار _ ے دَر كـَپت كه په زيب و رَنگ ءَ چه ماه و پـُـلاں هم سـَد سَر
ات .

    جــنــكــو ، هما دمان ءَ كار ءَ گـُـلائـيـش بيت . بے تـِرك
وتـَوار ، چو كـَواسيں بـَلـَديں زانوگِريں مردماں ، چـُلدان ءَ آس روك
كت و پادينگ ئی اير كت ديگ ئی گوں بَٹ و وَرگاں پادينگ ءِ بُرزگ ءَ پــِر
كـُت .

     « وَنگ سِياو » گيش چه ايشی ءَ ودار نه كت . دِهدے دَروازگ ئی پچ
كت و تتك لوگ ءَ و بے مَـٹـين جَنِكو ءِ دَست ئی گِپت . كاڑ لوٹ اِت كه
وتا يله بكنت و ديم په پراه دَپيں كانچی پـُلدان ءَ به تَچيت . بلے
وَرناييں ماهيگ گِر آئيا وَيل نه كـُت .

     - مَه تـُرس ، مه تَچ بے دَروَريں بانـُك . دَزبندی انت منا بگوئش
ات كه شما كے ات ؟ _ وَرنا پـْـول كت .

      - منی نام  « پيا » انت ، كـُشْـك منی هـَنـْد و جاه انت . وَهدے
كه من ديست كه تئی زندمان سـَكّ و نـه وَش انت ، من لوٹ ات كه ترا مـَدَت
به كناں و بـَڑايی به دَياں . هنون من پيكه اپدا آپ ءَ به رَواں .

     - مـُدامی ءَ منی پـَچی ءَ به مان ! منی دَزبندی انت بے دَروَريں
كاڑ ! _ « وَنگ سِياو » ءَ چه آئيا دَزبندی كت .

     - منی دِل هم لوٹيت ، بلے مَنت ءَ نه كناں  . _ كـُچك ءِ « پيا »
گوں دلگرانی ءَ پسو دات .

     - جوان انت منی پَـجـّـی ءَ اگں نه تاں دير ، بلكين يك كـَمَـڑكے _
كـَمے ، دمانے _ به نند . يك دَمانے منی پجی ءَ دَپے _ زَنبے _ بـَـٹ به
وَر . _ وَرنا اے گپ ءَ گوئشت و هِيرانے _ گـَلاسے _ چه بَـٹ و وَرَگ ءَ
پـُـرّ ، آئيا پيش كت .

     بلے هَنچو كه « پيا » كـَـنـَـگ _ بــِـرِنج _ ءِ اولی دانگ ءَ
دَست پــِـركـُت ، آئی ءِ تهاريں و تَهروزيں ديم روشن بيت .

     - تو منا رَكـّيـنـت منی « وَنگ سِياو » _ « پيا » گوئشت . _ اگں
من مردمانی وَرد ءَ به وَراں ، پيكه مدامی مردمانی نيام ءَ به ماناں .

     - اگں چوش انت ، من چه شما دَزبندی كناں كه منی پـَجّـی ءَ به مان ئے !

     - اگں تو به لوٹ ئے ، منی دل سـَكّ ءَ لوٹيت كه تئی پـَجّی ءَ پَشت
به كـَپاں  . _ بے دَروَريں جنكو پسو دات .




     چو كـُشـْـك ءِ بَركتی « پيا » ، نيزگار و بے وسين « وَنگ سِياو »
ءِ  لوگ ءَ ، آئی ءِ پجّی ءَ پَشت كـَپت و مَنت و آئی ءِ سانگ و جـَن بيت
. « وَنگ سِياو » شُت ماهيگ گِری ءَ ، و بے مَٹين « پيا » رُپت و روپ ءَ
كت ، كـَن وَر ئی كت ، گـُدان ئی دُهت ، لوگ ئی چـِت و نزآرت . هر
دوئيناں سك وَش ، گـَل و وَشدل اتنت .

     بلے هر رُژنئ ءِ كـَش ءَ ، تهاری و ساهِگے هم هست . باز انت چُشين
وَشّی كه كـدين كـُچـّـَل و زَهر ءَ بَنت . يگبرے چه « وَنگ سِياو » ءِ
لـَنگـَڑی كـُـڈ ءِ كـَش ءَ ، مـَزن ، سِير و اميريں مَردے گوئزان ات .
هما وَهد ءَ « وَنگ سِياو » ءِ لوگی هم ، لوگ ءِ دَروازگ ءَ نشتگ ات و
گـُـداں دوچگ ات  .




     تا كه سِـيريں مرد « مَندَرين » ءِ چم آئيا ديست ، ساه ئی بَـنـد
بوت . چـُــشــيــں ماهيں جَنِكے ءَ ، هچ كـَدين آئيا نه دِيستگ ات .
گــڑان رِپكباز و ٹــَـگـّيں « مَندرين » پگر كت كه « وَنگ سِياو » ءِ
بــِـيــه ءَ من گار ءَ كناں .

     اِيدگه روچيں « وَنگ سِياو » ئی وتی گواتگر ءَ لوٹائينت و هِـژم ءَ
گوں گوئشت :

     - « وَنگ سِياو » ترا بهمانگی ماهيں لوگی اے هست . اگں منی بد ئے
من تيار اوں كه پر تو نوكيں و جوانيں بانے _ لوگے _ به بَنداں ، بلے اگں
مه دئے ، گُڑان تو پيكه پرمنا نوكيں و وَش زيبيں گواتگرے به بندئے و اگں
تاں سئے روچ ءَ ماڑی ءَ تيار مه كن ئے ، من گوئشان كه تئی گردن ءَ به
گـُڈ انت !

     بے وَسيں « وَنگ سِياو » ءَ چه « مندرين » ءِ زَهريں گپانی پگر و
هيال ، هـَـنچيں ڈكّ و دردے گِپت كه كمے هست ات كه دل تِرَك به بيت . چم
ئی سِياه و تهار بيت انت . اِلاّ كه بــِـلاّ وتی راهی وَدی كت و پادانی
سرا وتا داشت . وَهدے كه آئی‌ ءِ لوگی آئی ءِ نَگِيگيں جاور ديست كه
پادانی سرا تـُـت انت ، تـَــتـك چه دَروازگ ءِ دَپ ءَ آئی ءِ باسك _
بَـگـَـل _ ئی گِپت و لوگ ءَ بُرت نادينت و سر سوج كت كه چے بيتگ ؟

    - واه ، منا سوج مكن منی دلدوستيں بيلی _ « وَنگ سِياو » كـِٹ اِت _
من پيكه په مندرين ءَ ، سئے روچ ءِ اَندر ءَ شاهی گواتگريں ماڑی اے به
بَنداں ، اگں اے كار ءَ كــُت مه كناں ، گوئشيت كه منی گـَردِن ءَ به
گـُڈ انت .

    - گـَم مه كن _ آئی ءِ مهرنگيں لوگی گوئشت. _ ماڑی ءِ كار ءَ بـِلّ
پرمن . من سئے روچ ءِ اندر ءَ پر مندرين ءَ هنچيں گواتگر و ماڑی اے به
ٹهيناں كه آئی ءِ دل به لوٹيت .




     ماڑی ءِ بندگ ءِ گـَپ ءَ آهاں كـُٹينت و دگه گـَپ اش نه جـَت . يك
روچے گوئست ، رَندا دومی روچ هم گوئست . سئيمی روچ ءِ پگاه ءَ « پيا »
وتی جود _ شوّ _ ءَ چه واب ءَ پاد كـُت كه چِست بئے ، كمك كن كه گِچينی
هـَندے په مندرين ءِ گواتگر ءَ گچين به كـَن اوں .

     وَهدے كه هَند و جاه اش گچين كت ، « پيا » وتی مودانی دِراج تريں
سِنجاك ءَ كـَش اِت و گوں آئيا گواتگريں ماڑی ءِ بُندات ءِ نَـكش ءَ ڈگار
ءِ  ريكاں كـَش اِت .




    رَند چه _ به چار ئی ! _ ءِ گوئشگ ءَ ، آهانی ديما بے مَٹيں تياريں
شاهی ماڑی اے جَــكِــتـَگ ات.

     « وَنگ سِياو » هم وَشدل چه گـَل ءَ ، تتك مندرين ءِ نيمگ ءَ تاں
آئيا هال به دَنت كه ماڑی تيار انت .




     مندرين ءَ وتی گوشانی اِشكتگيں گـَپ باور نه بيت . وتی گـُلامانی
گوئشت كه آئيا بَستگيں نوكيں ماڑی ءِ نيمگ ءَ به بَر انت . وَهـــدے كه
آئی اش مــاڑی پــيــش داشت  ، مندرين ءِ دَپ چه هـَيرانی ءَ كـُبل بيت و
دانكے هبر ئی گوئشت نه كت .




     ايدگه روچيں اپدا مندرين گوئشت كه « وَنگ سِياو » ءَ به لوٹائيننت
و گوئشت ئی :

     - تو بے مَٹيں شاهی گواتگرے ٹهينت ، بزان تئی دَست ءَ هر كارے بيت
؛ نين بلے تو توان ئے كه اے بے مَٹيں گواتگر ءِ چَپ و چاگرد ءَ ، بے مٹيں
ديوالے چه رَنگ په رَنگيں ڈوك و سِنگاں به ٹهين ئے ؟ اے كار ءَ سئئ روچ
ءِ اندر ءَ بكن ، اگں نه من گوئشاں كه تئی گـَردن ءَ به گـُـڈ انت !




     بے وَسيں « وَنگ سِياو » ءِ چم اپدا چم چه اے كچّليں گپاں تهار بيت
انت . پاد ءِ تُـهك شُت انت ، هنچو كه اِلاّ كه بــِلاّ وتی راهی تا لوگ
ءَ وَدی كت و وتی لوگ ءَ رَسينت .

     وهدے كه آئی ءِ لوگ بانُك ، آئی ءِ نگيگيں جاور ءَ ديست ، تتك
دَستاں گِپت ، بُرت نادينت و پول كت  كه ترا چے بيتگ ؟

     - واه تو هچ هبر ءِ پول ءَ مه كن منی دلدوستيں لوگی _ « وَنگ سِياو
» كِــٹ اِت ._ من پيكه تاں سئے روچ ءَ گواتگر ءِ چپ و چاگرد ءَ بُرزيں
ديوالے چه وڑوڑين و رنگ په رَنگيں ڈوكاں به بنداں ، اگں من اے كار ءَ
كـُت مه كناں ، مندرين ءَ‌ گوئشيت كه منی گردن ءَ به گـُڈ انت .

     - هچ گـَم مه كن  ، هچ وتا تَنگ مه كن _ « پيا » وتی مَرد ءَ
لـَباس كنان ءَ گوئشت ._ ديوال ءِ بندگ منی كار انت . سئے روچ ءَ چه رَند
په مندرين ءَ ديوالے بيت ، آئی ءِ دل ءِ واهگ ءِ برابر ءَ .




     سئيمی روچ ءِ پـَگاه ءَ « پيا » وتی جود ءَ زُرت و شـُت انت گواتگر
ءِ نيمگ ءَ .

     وهدے كه آهاں اودان سر بيت انت ، « پيا » چه وتی موداں دراج تريں
سِنجاك ءَ كـَش اِت و كـَلات ءِ چپ و چاگرد ءَ ، گِرديں كِشكے كـَش اِت
و - « ايش انت » - ءِ گون ءَ گواتگر ءِ چپ و چاگرد ءَ بـُرزيں و شـَـتكيں
ديوالے مِك بيت .پر زيبيں ديوالے چه رنگ په رنگيں ڈوكاں !




     « وَنگ سِياو » چه گـَل ءَ هما دَمان ءَ تتك مندرين ءِ نيمگ ءَ ،
تاں كه ائيا هال به دنت كه ديوال تيار انت . مندرين ءَ وتی گوشان ءِ
اشكتگيں هبر باور نه بوت . بلے وهدے كه گـلاماں آئيا آرت ماڑی ءِ كـَش ءَ
، آئی گوں وتی چماں ديوال ءَ ديست ، باور ئی بيت ، آئی ءِ پر هژميں توار
مَٹ بيت و گوئشت ئی كه به بَر انت ئی وتی گواتگر ءَ .

     بلے ايدگه روچيں مندرين سئيمی بر ءَ پـَرمات كه « وَنگ سِياو » ءَ
بيار انت . ائرا بيهار دَيان ءَ گوئشت ئی :

     - كوٹ و كلات و ڈوك بنديں ديوال  وا تَيار بيت انت ، اگں تو چشيں
وَش نماييں  كلات و ديوالے بَست ءَ كن ئے ، تئّی دَست ءَ وَش زِيديں
شاهــگانيں باگ و پارك ءِ جوڑ كنگ ، ادنايين گپے بيت ءَ كـَنت . پارك و
باگے كه چه وڑوڑيں درچك ، پـُلّ ، پــِرونك و مرگاں پـُر به بيت ، كواتگر
ءِ چَپ و چاگرد _ دَؤر و گوئر _ ءَ ٹهين و اَڑ به كـَن ؛ كه پـر آپيں
رودے هم چه كـَلات ءِ ديوال ءِ چير ءَ به رُمبيت كه وڑوڑيں ماهيگاں ، آپ
ءَ اوژناگ به كن انت . اگں تو تاں سئے روچ ءَ اے سرجميں كاران ءَ جوانی
ءَ كت مه كن ئے ، من هُگم ءَ كناں و لـَـلاّياں كه تئی گـردن ءَ به گـُـڈ
انت !

     بے وسيں  « وَنگ سِياو » اپدا گوں وتی بے وسی ، گوں ارسيگيں چماں و
بَژنيگيں دلے ءَ لوگ ءَ رواں بيت . وَهدے كه لوگ ءَ رَست ، لوگ ءِ
دَروازگ ءَ ، جن آئی ءِ وَداريگ و رَهچار ات . « وَنگ سِياو » دل ءَ داشت
نه كت . گوں گِريتگيں دلے كوكار ئی كت ؛ مندرين دگه نه بيتگيں هگمے كتگ و
سرجميں هالی وتی زال ءَ گوئشت انت .

     - هچ دل ءَ تنگ مه كن _ جنيں آرامی ءَ وتی مرد ءَ آرام كت. _ اے
منی كار انت ، سئيمی روچ ءَ اے كار پهك سرجم بَنت .

     سئيمی روچ ءِ گـُوَربام ءَ ، وَهدے كه پگاه بُنگيج بيان ات  ، «
پيا » ، « وَنگ سِياو » ءَ چه لوٹ اِت كه آئيا مَدَت بكنت و چه رَنگی
كاگداں ، وڑوڑيں مـُرگ ، درچك و دار ، پـُـل ، پــرونك و ماهيگاں به
بـُرّ اِيت .




      « پيا » ی ءِ جِند چه وتی موداں مَستريں سِنجاك ءَ كـَش اِت و
كـَلات ءِ چپ و چاگرد ءِ ڈوكی ديوال ءِ كـَش ءَ ، كِشكے كـَشـّاں بيت و
دومی گِرديں كِشك ءِ كـُـٹـّـَـگ ءِ گون ءَ ، جـُهليں رود ءِ رُمبوكيں
سـَك ساپيں آپانی شـُرشُـر اشكـُنـَـگ بيت . پدا « پيا » كاگدی درچكاں ،
پـُلاں ، پرونكاں _ مـُلاوكاں _ ، مُرگاں ، و ماهيگان ءَ وتی دست ءَ زُرت
انت و آهانی باره ءَ پگر كناں بيت . هما دَمان ءَ مُرگاں آزمان ءَ بال كت
، درچكاں پارك ءِ اندر ءَ وتی جاه ءَ سبز بيت انت ،پلاں ، كاه و كاوَكانی
اندر ءَ رداں و پل كناں و زباد درنزاں بيت انت ، پرونكاں ، په ٹهل ءَ هر
نيمگ ءَ مـَلاّں و بال كناں بيت انت ، ماهيگاں ، رود ءِ ساپيں آپاں
سِتـّـاں و اوژناگ كناں بيت انت .

      گـَليں « وَنگ سِياو » اپدا وتی وشّی و گـَلاں چه بال كناں ، شت و
مندرين ءَ هال دات كه پهك چيز اش اَڈ كـُتَـگ !

      مندرين وهدے كه پارك و رود ءَ ديست گوئشت ئی :

      - « وَنگ سِياو » تو وتی سرجميں كار ءَ كه من ترا  گوئشتگ انت ،
كتگ انت ، اے كارانی بَدل ءَ ، من ترا داد تئی زندمان ءَ بكشاں ! اے بے
مَٹيں كلات و گواتگر ، گوں وَشرنگيں سِنگی ديوالاں ، وَش زيديں پارك و
رمبوكيں شِيشَـگيں آپ گوں ماهيگاں ، بے ماهكانيں و شر رنگيں كاڑ و جنينے
ءَ هِچ انت .
      من لوٹاں كه تئی جـَن ءَ ، هر روچ ءَ بگند اوں ، په اے هاترا ،
تئی لوگی هر روچ پگاه ءَ به ييت اے گواتگر ءَ و منی كاران ءَ بكنت .

      بے وَسيں « وَنگ سِياو » وتی سرا لونج و جَهل كت . بلے ائی ءِ
زانتكار و زانوگريں زال آئيا گوئشت :

      - ما مندرين ءِ اے واهگ ءَ هم پيلو _ پوره _ ءَ كنوں .




      ايدگه روچ پگاه ءَ ، « پيا » آتك مندرين ءِ گواتگر ءَ و شـُت
مندرين ءِ پيشانيگ _ انيشگ _ ءَ دَست پــِركـُت . هما دمان ءَ مندرين
كسان و كسان بياں بیت ، تا كه آهر ءَ هُشك و بے ساهيں ڈوكيں بـُـٹــُكے
بيت ، هنچين كه هر جاه دروازگ و ديوالاں لَچـِتـَگ انت . هر جاه گواتو
بها كنوكيں ڈكاناں شـَوَشْـكـَگ _ بها كنگ _ بنت . مندرين ءِ جِند ءِ
كِرد ءِ آسر هميش ات .

     بلے اگں لنگڑيں ماهيگ گر و آئی ءِ مهرنگيں جن « پيا » ی ءِ پول ءَ
كن ات ؛ آهاں چه وتی لـَنگـَـڑی كــُڈ ءَ در كـَپت و هما بے مٹيں شاهی
گواتگر و ماڑی ءَ ، شت وَشدل ، ايمن و آبات نِشت انت  . تا وتی گـُڈی روچ
ءَ .

      * زانگی :
      اے آزمانك اولی گـَشت ءَ مان جرمنی زبان ءَ ، 1893 ءِ سال ءَ مان
پراگ ءَ چاپ بيتگ . چكسلواكيا 1966 ءِ سال ءَ دوارگ گوں جوانيں نَكش و
نگاراں چاپ بيتگ .

     ** - بركتی :
     بركتی ، بركت دَيوك ، هَير دَيوك ، واهگانی پيلو كنوك ، گيشتر مری
_ بـُكـٹی گالوار ءَ كامرز ءَ بيت . جادوگر بد نيتيں مردم انت بلے
بـَركـَتی نيك نيتيں مردم انت . « معجزه گر » .