چـُـکانی دیوان
ر . كيپلينگ
----------------
--------------------
تـَرینـــــــوک :
کریم بلوچ _ تـَهـل
« ماوگلی » و شيرهان
باز كوهنيں زمانگاں ، جنگلے ءَ پـلنگے هست ات كه نام ئی « شيرهان
» ات . پهك چه آئيا تُـرست انت . شيرهان باز گـَـرمسـَرے ات و په كـَس ءَ
آئيا اَزاب _ رَحم _ نه بيتگ ات .
هما روچ كه اے گـَپ بنگيج بيت ، شـُد شيرهان ءَ په شكار و دَپ
بوجے ءَ ، رود ءِ تـَـيـاب ءَ سـَر كـُت.
شيرهان ، جنگل ءِ درچك ، كاه و ڈنگرانی نيام ءَ جنزاں و ديما روان
ات كه اناگت ءَ جنگل ءِ نيام ءَ ، چـُكـَـلـُكے ءِ گِريـوَگ ءِ تـَوار
ئی اِشكت . هـَيران و هـبـَـكـّـه بيت : « آدمی زات ءِ چـُكلكے ! _
شيرهان كـُـورّ ات _ چونيں جوانيں سوبے ! راستے كه من تا هنون هچ كدين
چـُشيں چيزے نه وارتگ ، بلے گِندَگ ءَ باز وَشتام انت و وَرگ ءِ مـَئيل
ءَ گِيش ءَ كنت . چيزے كه ستا كنگ كـَرزيت . من هنون آئيا وراں . »
بلے هما دَمان ءَ كه آئيا لوٹـِــت كه چـُكلك ءِ چـَـكّ ءَ دَؤر
به كنت ، يگبرے كه سـئـے زوراك ، مـَزنيں و شير واريں گـرك ، آئی ءِ راه
اش بَست و آئی ءِ ديما اوشتات انت :
- شيرهان اگں دِگه يك گامے ديما اير كن ئے تو مِـرئے ، ادان مئی
ميتگ انت ، زوت چه ادان دَر كـَـپ و برو !
پلنگ سئے مزنيں گـُرك ءِ مَٹ نه بيتگ ات . په همے هاترا هبر ئی
گوش داشت انت و بــِر گــَشت . بـَـلے كـَلام ئی وارت كه وتی بيڑ ءَ
گـِراں .
همے وَهد ءَ گركاں چـُـكـَـلـُـك ءَ هم چاران اتنت . ماتيں گـُركے
يگبرے گوئشت :
- بيچارلـُـك ! جنگل ءَ يك و تهنا مـِـر ايت !
پدا ماتيں گرك ، ايدگه گـُركانی چه بيم ءَ ، كـَپـْـتـَـگيں
بَچَـلـُك ءَ پناه دَياں بيت و گوئشت ئی :
- من گوں دل ءِ مئيل ءَ ، آئيا وتی لوگ ءَ بَراں و روديناں .
مردم ءِ چـُك ءَ وتی كِرّا دارگ ، اَدناييں گپے نه انت . چُشيں
فيصله اے ايوكی و تهنايی ءَ نه بيت . سرجميں گـُركاں ، اے باره ءَ پيكه
وتی هيال و لِـيكـَـه ءَ ماں گـُركانی مزن ديوان ءَ به گوئش انت .
شپ ءَ وهدے كه آزمان ءِ چاردهی ماه ءَ ، سرجميں جنگل ءَ مانپوشتگ و
مهكان كتگ ات ، گــُركاں وتی مزن ديوان ءَ يك كـَالے ءَ برجم كت . اے مزن
ديوان ءَ ابيد چه گركاں ، سياهيں پلنگ و بـُـوْريں مَمّ هم هوار اتنت .
- اے بَچَـلـُـك ، كس ءَ تاوانبار نه كنت . آئی ءِ دست ءَ هچ چيز
ءَ نه بيت . البت جی هـَو ! پيكه دِلگوش بكناں كه رند چه ايشی كه مَزن
ءَ بيت بارين ما را پـُشـت ءَ كنت و دُژمن بيت يا نه ؟
بيت كه وتی مردمانی نيمگ ءَ بروت ، و مردمان ءَ ادان بيار ايت و
آهاں ما را شكار بكن انت ! _ اے سياهيں پلنگ ءِ گـَپ اتنت .
ماتيں گـُرك پسو دات :
- ما پيكه يك كارے بكنوں كه مارا دوست بداريت و گوں ما دوست به
بيت ؛ په همے هاترا من آئيا وتی كِــرّا داراں و همے ذمه ءَ من وتی كوپگ
ءَ زوراں .
بوريں مَمّ هم دَررائينت :
- من هم آئيا جنگل ءِ كانود و رَهبنداں وانيناں و دَربرائيناں .
سياهيں پلنگ گيش كت :
- اگں چوش انت ، گـُـڑان من هم آئی ءِ زورَگ و دارَگ ءِ گون ءَ
تـُپاك اوں .
چش گركانی مزن ديوان و آهانی مهمانانی گِيشين بهر ، بَچَلـُك ءِ
دارگ ءِ اجازت ، ماتيں گـُرك ءَ دات .
ماتيں گـُـرك هم بـَـچـَـلـُـك ءَ « ماوگلی » نامينت .
چنت سال گوئست . ماتيں گرك ، وتی كار ءَ چه وَشنود و وَشدل ات . «
ماوگلی » گـُـرگانی چـُـكانی پـَجّـی ءَ رُست و مَزن بيت . آ هم زانوگر
بيت و هو ڈڈ و بهادُر ّ. گركانی هم دوست اتنت ، چو وتی برات و سيادانی
داب ءَ . بلے « ماوگلی » سك زانگ و دَربَرَگ ءِ هدوك و لوٹـوك ات و جنگل
ءَ تـَـرّ و گـَرد ئی كت . چه جنجال و ڈكـّياں كه راه ءِ هر گامے ءَ گوں
آئيا هور و همراه اتنت ، نه تُرست .
سياهيں پلنگ هم آئيا سر و سوج كت :
- دلگوش ءَ بدار ! اگں شيرهان ترا تهنايی ءَ بگند ايت ، پر تو
جوانی اے نگواهيت ! جوان هيال بكن !
- بـَـلے ميريں پلنگ منی پُشت تو ئے ! گـُـڑان من چه چيا به تُرساں
! _ « ماوگلی » ءَ پلنگ ءَ جواب دات .
مَـمّ هم آئيا گوئشت :
- شاديـَـك _ بولو _ هم تئی سنگت بيت نكن انت . جوان انت كه گوں
آهاں سنگتی مه كن ئے ! آهاں نا واننده انت ، جان دُزّ انت و هچ وَهد وتی
گـپ و هـَـبَـر ءِ سرا نه اوشت انت !
- بيت ءَ كنت ، بلے آهاں ما را جوانی ءَ كـَنديننت ! « ماوگلی »
وتی همتپاكی ءَ دَرشان كت .
هنگت آهاں همے باره ءَ گپ جنان اتنت كه شاديكے دِرَچكے ءِ شاهڑے ءَ
وَدی بيت ، چه كوپڈای ءِ درچكے ءَ دانگے كوپڈا سِست و ممءِ سرگ ءَ نشانگ
گپت و سـَٹ اِت « ٹـَـهــْـك » ! و شاديك ءِ جِند هما دمان ءَ گار و
بيگواه بيت . « ماوگلی » وتی كـَندَگ ءِ ديما داشت نه كـُت .
دومی روچ ءَ هم بولو _ شاديك _ اپدا وَدی بيت انت ، هنون آهاں يك
رُمبے اتنت . آهاں آتك انت « ماوگلی » ءِ كِـرّا و گوئشت اش :
- لوٹ ئے كه مئی كلات ءَ به گِندئے ؟ بيا كه مئی پجّی ءَ رواں و ما
ترا پيش ئی دار اوں . ترا مئی پَـجّـی ءَ وَش ءَ بيت !
« ماوگلی » پگر كناں بيت . هيران ات : « بيت كه مم ءِ هبر راست به
بنت و بولو سنگتی نكرزنت » بلے پدا هم وتی ءِ زانگ و زانتكار بَــيـَـگ
ءِ هوشام ءِ تماه ءِ هرجان بيت . پرچا كه بولواں ، هِنديانی كوهنيں
كلاتے ءَ كه هنون بيران و سدياں پيش آبات بيتگ ، هـَنـد كتگ ات .
كوهنيں كلاتے كه هنون لـُمبتگ و ڈالتگ و بيران ات . « ماوگلی » ءِ
ديريں واهگ ات كه اے هَند ءَ به گِند ايت و بچار ايت . په هميش مم ءِ
گـَپ ئی شَموشت انت و بولوانی گون ءَ شـُت .
« ماوگلی » ءِ گار بيگ ءَ چه رند ، مم هما دَمان ءَ زانت كه
شاديكاں سوبيں بيتگ انت كه « ماوگلی » ءَ به ريـپـيـنـنـت و وتی جاه و
هـَنـكين ءَ به بَر انت . مَـمّ ، پلنگ ءِ شوهاز ءَ دَركـَپت و وَدی ئی
كت .
- ما دوئيناں بولوانی مَـٹ ءَ نه بياں . بولواں سك باز انت . راه
تهنا هميش انت كه ما چه « كا » ی ءَ مـَدَت به لوٹـاں ! _ پلنگ ، مم ءَ
گوئشت .
« كا » سك بلاهيں مارے ات . وتی دژمنيں سهدار ئی گِپت و اير ءَ
بُرت انت ! « كا » سك بيمناك و لاپكيں مارے ات كه شاديكانی داب ءَ چه
درچكاں هم سرا كـَپت . په همے هاترا شاديكاں سَك چه « كا » ی ءَ ترست انت
.
« كا » وهدے كه هالاں سئيگ بيت ، بے گِـيـشـيں گـَپ و هبرے تيار
بوت كه پلنگ و مم ءَ مدت بكنت .
آهاں ، « ماوگلی » ءَ ماں جهليں چاتے _ چاهے _ ءَ ودی كت كه
هِنديانی بيران و لمبيگيں كلات ءِ نزيك ات .
« ماوگلی » گوئشت :
- بولواں منا ريپينت و بـَـٹــَـال دات . من شُديگاں و منی جان چه
ٹـپـاں پـُـرّ انت . آهاں لوٹـت كه منا وتی گلام و بنديگ بكن انت .په همے
هاترا من اش ادان بند كتگ .
« ماوگلی » ءِ پاداں چه ، « كـُبرا » ی ءِ مار پيچان اتنت و «
ماوگلی » گوئشت :
- من اے زهر داريں راج ءِ چه وت دور كنگ و گـَلِـّـينَـگ ءَ تنگ
بيتگاں و دَمبُرتگ _ و همے وهد ءَ پاد ئی شانت و مزنيں كبرای ءِ مار ئی
چه پاد ءَ دور سَــٹ اِت .
پلنگ گوئشت :
- تو آرام بـُـوْ ! من آهان ءَ ٹـَگـّياں پيش ءَ داراں ! نون پيكه
جـِـهد _ اِشتاپ _ بكن اوں تا وهدے كه آهاں پهك يكجاه مـُچ انت .
« كا » گوئشت :
- اے دگه منی كار انت .
« كا »ی ءَ اے هبر گوئشت و هما دمان ءَ سَكـّـيں جنگ و شِدَتے چـِست بيت .
« ماوگلی » ءِ سنگتان زوراك تِـر اتنت . تهنا شاديكانی تَچـَگ و
پـَد كِنزَگ ، آهان ءَ چه مرك ءَ رَكينت . آهانی راه دو اتنت يا آپ ءَ
وتا به سَٹ انت كه اودان سياهيں پلنگ گوں وتی تيز و كاٹـاريں دَنتاناں
آهانی دِرَّگ ءِ وداريگ ات يا تـَچاں ديم په بلاهيں مار « كا » ی ءِ نيمگ
ءَ برو انت كه وتی گـُواليں و بيمناكيں دَپ ئی پر آهاں پـَچ كتگ ات .
كم اتنت اگں كجام شاديكے چه لاپك و بلاهيں مار ءِ دَپ ءَ رَكـّت و دَرشُت .
چو « ماوگلی » رَكـّينـَـگ بوت و پريشانياں كمتر بيت انت . سياهيں
پلنگ وتی ديم ءَ « ماوگلی » ءِ نيمگ ءَ گـَردينت و گوئشت ئی :
- نون چون ، اُميت انت كه چه مرچيگيں تجربت ءَ تو زانتكارتر به بئے
! پگر كن كه تو چينچو جنجال پر ما سئيناں جوڑ كت !
« ماوگلی » كـُـنـّــَـت بيت . وتی سر ئی جهل كت . بلاهيں مار « كا
» وتی لاپ مـُشت و هچ پگر ئی نه كت و گوئشتی :
- منی هيال ءَ هچ چشيں بديں گپے نه بيتگ . شگر انت كه ما وتی كار
ءَ سوبيں بوتيں . من وَش و راضيگ اوں . منی لاپ هنگت گِيشتر وَش انت .
« ماوگلی » دررائينت :
- مزنيں « كا » من تئی منتوار اوں . من تئی اے نيكی ءَ كدين نه شموشاں .
گركانی مزن ديوان ءَ ، « ماوگلی » ءَ بـَـرّ و سِلـّيں گپاں وداريگ
اتنت . پيريں پلنگ شيرهان اپدا گركانی هلاكهاں ودی بيتگ ات . هَنگت گندَگ
تر ايش كه شيرهان گركانی نيام ءَ جتايی و دُژمنی ودی كتگ ات .
پيريں گركاں « ماوگلی » ءِ منوك و دوست اتنت ، بلے ورنايانی گپ ايش
ات كه « ماوگلی » پيكه چه جنگل ءَ بروت وتی مردمانی نيام ءَ . آهاں نزانت
كه شيرهان هما وهد ءِ وداريگ انت كه كـَدين ماوگلی ءَ به دِرّيت و به
وارت .
سياهيں پلنگ ، شيرهان ءِ دل ءِ هبراں سئيگ و زانتكار ات . گڑان «
ماوگلی » ئی لوٹـائينت و گوئشت ئی :
- برو مردمانی نيام ءَ و چه اودان سهر پلے بيار . بچار ئے بے
سهرپـُل ءَ ميا ئے !
سهداراں آس_ آچش _ ءَ سهر پل ءَ گوئشت . شيرهان تهنا چه همے
سوچوكيں هتيار ات كه ترستگ ات .
گوں تهاری ءِ مان شانگ ءَ ، « ماوگلی » چيرُكايی كـَـلـَـگے ءَ
رواں بيت . هنچو كه هچ كس مه گِند ايت . چه اودان يك گـُڈولے چه روكيں
اِشكــَراں _ جـَـلاں _ پـُر كت و جنگل ءَ ياورت .
« ماوگلی » ، شيرهان ءَ ماں گركانی مزن ديوان ءَ لوٹـائينت .
مـَزَن و دِراجيں روكيں لـَكــُـنـڑه ئی زُرت و گوانك ئی جـَت :
- شيرهان ! من ترا چه نترساں ! چه ادان هرچی زوت تر دورتر برو و
ايشی ءَ هم بزان كه من دِگه گـَشـتے تئی پوست ءَ سِنداں و چشيں مزن
ديوانے ءَ پيش كناں !
شيرهان چه اودان تَچاں و دور داراں بيت . بلے اے گپ هم گركانی نا
تپاكی و نا يكوئی ءَ گار نه كت ؛ بلكين آهانی نايكويی گيش بيت . سَـوَب
بيت كه وَرنا چه پيريناں دور و دورتر به بنت . گڑان ماوگلی فيصله كت كه
گِهتر انت كه مردمانی نيام ءَ به رَوت .
« ماوگلی » ءِ اولی وَهداں ، مردمانی نيام ءَ باز جوان ات . تا
هنون آ هچ وَهدے ءَ اينچو ناراستيں گـَپ جنگليانی باره ءَ و آهانی وَرد و
وَرَگ ءِ باره ءَ نه اشكتگ ات . اولسراں جـُهد كنان ات كه مردمانی
ناراستياں و نازانتياں راست به كنت و بگوئـش ايت ۔ « ماوگلی » چه جنگل ءِ
رازاں ، و چه ايشی كه چون گركاں آئيا رودينتگ و مزن كتگ ، گوئشت انت ؛
بلے هِـچ كس آئی ءِ گپاں باور ءَ نه كت و نه مَنّ اِت . رَندا مَلـَـنــڈ
اِش كت . آ هم چـُـپ بيت .
رَندا گيشتر و گيشتر جنگل ءِ واهگدار بوت و لوٹــت ئی كه جنگل ءَ
واتـَـرّ به كنت . چه وتی سنگتانی سِدَگ و جتايی ، چه وتی گـُركيں مات ءِ
دوری ، پر آئيا سَك ات و پر آهاں زَهيريگ بيت .
مردماں آئيا پـيـش داشـت كه چـون چـه گـُـوْرُم و گوكانی رُمب ءَ
وتا را به رَكينيت . « ماوگلی » اے دَروَنتاں _ درساں _ كار ءَ بَست و وت
جهد كنان ات گورُم و ساهداران ءَ تا كه آهانی چراگ جاه كه جنگل ءِ كـَش
ات به تاچينيت .
يكبرے جنگل ءِ كش ءَ ، « ماوگلی » دو ورناييں گرك ديست . گركاں آئی
ءِ گِندُك ءَ آتكگ اتنت . گركاں گوئشت :
- تو راست اتئے . ما رَد وارت كه ترا تنگ كت و شيرهان ءِ هبران
زُرت و باور كت . شيرهان سـَكـّيں رَد و چارسد و بيستے . آئي وتی زبان و
لبز ءِ سرا نه اوشتيت . آئيا دو گرك كـَشت انت . اگں تو مئی پَـجّی ءَ
به بوتين ئے ، تو مئی وَندَه و بيڑ ءَ گِـپـت .
چو « ماوگلی » زانت و سرپد بيت كه هـَو ، جنگل ءَ بــِرتـَـرّ اِت
كنت . هما زند و هما جنگلے كه آئيا دوست ات . « ماوگلی » ، گركان ءَ چو
گوئشت :
- شيرهان ءَ بگوئش ات كه ادان به ييت . بگوئشيت ئی كه من ادان يك و
تهنا اوں و آئی توانت كه منا آرامی ءَ به گيپت و به وارت و من تا آ وهد
ءَ آئی ءِ آيگ و گِند گدار ءِ بَند و بَست ءَ كناں .
گركاں هم پوره هما داب ءَ كه « ماوگلی » گوئشتگ ات هما داب اش كت و
شيرهان اِش هال دات و گوئشت .
هنگت روچے نه گوئستگ ات كه جنگل ءِ كـَش ءَ، شيرهانيں پلنگ وَدی
بيت . دلجم ات كه ماوگلی ءَ كس و پُشتے نيست . پلنگ وتی سِــٹ كنـَـگ و
جـُمپ جـَنـَـگ ءِ تياری ات كه « ماوگلی » گوں مزاری گـُـرّگے وتی
گـورُّم ءَ آئی ءِ نيمگ ءَ تاچينت . پلنگ هم چالاكيں و تيزينے ات ، بلے
آئيا گورم ءِ سانڈانی سُــرُمبانی زراب و توار بے وار كت . دلتپركهی هم
آئيا نگيگ كتگ ات . دگه نيمگے كـَلـّـگ ءِ بازيں بان و بُرزيں ديوالاں هم
آئيا دلاپ كتگ ات ... بلے گورم ءِ ديما هچ كس و هچ چيز داشت ءَ نه كت
شيرهان مياريگ ات و گورم زراب ءَ گوں رُمبان ات . گورُم آئیا گـَيْـرَه و
دَورَه كت . آئی ءِ گيره اش تنك و تنك تر كت و ترپت اش .
آهر سرا شيرهان گورُم ءِ سُــرُمبانی چيرا مُرت و هون و گوشتی هاك
ءَ هوار درنزاں بيت انت . چه آئيا هچ چيز پَشت نه كـَپت ابيد چه پوست و و
دلپٹ و درآتكگيں ٹيلـَگاں كه هـَـوْل ءَ چه در آتكگ اتنت .
پكائيں نامداريں سَرمَچـَنـڈ « ماوگلی » ات كه وتی سـيـاديـں گرك و
سَـهـدارانی جنگل ءَ برتَرّ اِت . سياهيں پلنگ و بوريں مم و براتيں گركاں
آئی ءِ سرا پَهر بندگ اتنت و همے آئيا بود ءَ بكشات و دل ئی گـَـرك و
تِــيجار ءَ جـَت و وَژبهت ءَ كت .
وتی مزنيں سوب ءِ روچ ءَ ، آ زُبان كت كه هچ كـَدين جنگل ءَ اَلَس
_ يله _ نه دَنت و چه جنگل ءَ دَر نـَـكپيت .
****************
دلگوش :
من « ببر » ءِ جاه ءَ ، پلنگ ءِ گال ءَ ماں اے رجانك ءَ كار مرز
كتگ . من چه « ببر » ءِ برابريں گال ماں بلوچی ءَ نزانتكار و ناسرپد اوں
! اميت انت كه شهزانتيں استاد و وانوكاں منی اے نزانتكاری ءَ راست و منا
سر وسوج بكن انت .
منتوار شمئی تهليں كريم