نــَــتـُــرســيـں گــُــد دوچ۔ پہ چکانی دیوان ءَ ترینوک ۔ کریم بلوچ۔ تھل

[Zahida Raees Raji]

چـُـکانی دیوان گریم ءِ براتاں
---------------- -------------------
تـَرینـــــــوک : کریم بلوچ _ تـَهـل

نــَــتـُــرســيـں گــُــد دوچ

هست ات يك گددوچے _ دَرزی اے _ يگبرے آ وتی گـُـد دوچی ڈكان ءَ كار كتگ و ژند بيتگ ات ؛ یگبرے وتی ڈكان ءِ دَروازگ ءِ نزيك _ نزينك _ ءَ جنينی آوازئی اِشكت :

- مربا ، په بهای ءَ مربا !

گــُــد دوچ چه تاگ ءَ _ كِيكـَڑای ءَ _ سر كـَش اِت و توار ئی كت :

- مهروانيں جَنین آدم ، بيا اِت ادان ؛ من شمئی مربايانی گِراك اوں .

سودا كنوك وتی گِرانيں سَپت ءَ زُرت و چست كـت و چه دَرزی ءِ ڈكــان ءِ مــزنــيــں پَدَكانكاں _ پَدْانكاں _ كـَشّـاں و گــُــد دوچ ءِ ڈكان ءَ آرت انت و گــُــد دوچ ءِ ديما وتی مربا و نباتاں اير كت انت .

گــُــد دوچ هم مربايانی يك يك شيشگان ءَ زُرت ، دپگر پاچ كت انت ، بو كـَشّـِت انت و آهر ءَ گوئشتی :

- منا چه ايشی ءَ سئے چَمچه بدئے .

بها كنوك چه ايشی كه آئی چو كم زورَگ انت ، سَكّ هَيران بيت ، بلے نون چون ئی به كتيں ، مربای ءِ سئيں چمچه ئی دات انت و وتی سوداگری ءِ رَندا شـُت .

گــُــد دوچ گوں مربای ءَ نان ءِ چـُنڈے _ ٹـُـكرے _ ءَ لـَگاشت و چَرپ كت و چارپادگ ءَ اِير كت .

- هـَؤ ، اے پيرام ءِ كار ءَ كـُٹيناں ، گـُـڑان وَران ئی . _ گوں وتا هبر كنان ءَ گوئشت ئی .

مربايانی بو ءَ چه ، چه هر نيمگ ءَ مَكِسك _ مـَـشّ _ بال كناں آتك انت . گــُــد دوچ زهر گِپت و مَكِسْـكانی گوانك جَت و نِهـِـرّ دات :

- برو ات و گـُم بـَئـيـت .

بلے مَكِسك آئی ءِ گپاں وا سَرپَد _ سوهَو _ نه بيت انت و انگت _ هنگت ، هَگـَت _ مربايانی بـُرزَگ ءَ بال كنان اتنت .

گـَرمسَريں گـُد دوچ ، گدے آهانی نيمگ ءَ چَنڈينت ، چه آئی ءِ گـُد ءِ چَنڈپينگ ءَ هَپت مَكِسك يكجاهی مُرت انت و جهل ءَ ڈگار ءَ كـَپت انت .

- هپت دانگ يكپارَگی ! هِچ وَهد چو نه بيتگ ! _ گــُــد دوچ گوں هَيرانی گوں وَت رَٹــان ات . _ سرجميں دُگنيا _ دنيا _ پيكه ايشی ءَ بزانت .

گــُــد دوچ پر وَتا نوكيں پوستی _ چَرمی _ سُرين بَندے ٹهينت و آئی ءِ سرا ڈلـَك ءَ نِبِشت ئی :

« دَست ءَ يـگبرے چـَنـڈيت هـَپتانی ساه ءَ بـَنـد ايت »

گــُــد دوچ وتی نوكيں پوستی سُرين بند ءَ بَست و شُت كه جهان ءَ هال به دَنت و پَريشی كه پدا بــِرمه گـَرد ايت ، ٹــُكــُرے پنير ئی هم زُرت و كيسگ ءَ كت . لوگ ءَ مـُرگـَلـُك ئی هم ديست ، آئی ئی هم گِپت و كِيسَگ ءَ مان كـُت .

شَهر ءَ چه دور پك گـُـوَرے ءَ ، گــُــد دوچ تـُرسِناكيں بَلاهے _ گـُرو * _ اے ديست . شُت و آئر ئی سَلام دات :

- سِلامالـَيـك ، من رواں كه دنيای ءَ پر وتا مال و مِلكتے وَدی بكنان ، بارين تو نه لوٹ ئے كه منی همراه به رَوئے ؟

بَلاه چه لاگر ، ڈانگری و كم جونيں گــُــد دوچ ءِ هبر كِـٹـِی كِـٹـی كـَند اِت و گوئشت ئی :

- تو پيكه بد شانسيں گـَنوكيں مَردَلـُكے به بئے !

گــُــد دوچ آئی ءِ تهليں هبراں نه مـَرّينت و تا وهدے كه زندگ ات و ساه ئی هست ات جواب ئی دات :

- بچار كه منی سُرين بند ءَ چے نبشتگ ، گــُـڑان تو زان ئے كه من كے اوں .

بَلاه ، پوستيں سُرين بَند ءِ نبشتانك وَنت انت و پگر ئی كت كه گـُد دوچ گوں يك دَستے ءِ چـَنـڈينگ ءَ ، هَپت مردم كـُشتَگ انت . هِچ داب ءَ باور ئی نه بيت كه په گِندَگ ءَ چشين لاگر و هَڈی ئيں مـَردَلـُكے بتوانت چشين شهزور و زورمَنديں مردمے به بيت . بـَلاه دِلا كـُت كه گــُــد دوچ ءَ به چكاسيت . ڈونكے _ دوكے _ زُرت و هَنچی پــِرِهت _ پــِرِنچت _ كه چه ڈوك ءَ آپ پــِٹ ات. و گــُــد دوچ ءَ گوئشت ئی :

- تو اے كار ءَ كـُت ءَ نه كن ئے !

گــُــد دوچ چه كِيسَگ _ كِيتو _ ءَ پَنير ءِ ٹــُـكـُـر ءَ كَشّ اِت و هَنچی پــِرِهت كه چه پنير ءَ ، پنير ءِ شِـيـر چـُـرّ اِت انت .

اے كار ، بَلاه ءَ په آئی ءِ ڈڈی ءَ دِلجَم نه كـُت . بلاه ، ڈوكے چِت و دور دور ءَ سَٹ اِت و گــُــد دوچ ئی گوئشت :

- نين بارين وتا به چـَـكاس .

- جوان انت ، مزنيں گپے نه انت ، گــُــد دوچ مـَنّ اِت . _ بلے تو وت ديست كه تئی ڈوك آهر ءَ ڈگار ءَ كـَپت .

گوں اے گـَپ ءَ آئيا چه وتی كيسگ ءَ مـُرگـُك ءَ كـَش اِت و آزمان ءَ بال دات . مرگـُك وتی آزاتی ءَ وَش و گـَل ات ، پـورّ ئی كـُت و آزمان ءِ دل ءَ ، چه چماں اَنديم بيت .

- نون اگں تو چشيں پر زور و شهزورے ئے ، بيا و كمك بكن كه اے دِرَچك ءَ چِست بكن اوں .

بلاه اے گپ ءَ گوئشت و مَزنيں بيد ءِ درچك ئی پيش داشت .

- بيا گوں دل ءِ واهگاں ، تو درچك ءِ بـُنڈ و چِرَكاں بزور ، من درچك ءِ شاهڑ و تاكاں زوراں كه گِيشتر و گِران تِر انت ._ گــُــد دوچ جـَواب دات .

بَلاه شـُت ديما و نه ديست ئی كه چون گــُــد دوچ ٹــَـال و شـَاهڑانی نيام ءَ نِشت .
چـُنت دَمان ءَ رَند ، بلاه گوئشت :

- من دَمبُرتَگ بيا كه يك دَمانے آرام به كن اوں .

گــُــد دوچ هم هما دمان ءَ پيش چه ايشی كه بلاه بگنديت ، چه درچك ءِ شاهڑاں اير كـَپت و يك كسانيں شاهڑے ءَ گِپت تا كه پيش بداريت كه گوں بلاه همزور بيتگ و بلاه ءَ گوئشت ئی :

- چو كه من گِند اوں ، تو چو كه تو وت پگر كنگ ئے ، زوراك و زورمَند نه ئے !

آ شُت انت ديما تا كه پير peir ءِ دِرَچكے اِش ديست . جـَهلی دانگ اِش يا چِتَگ اتنت يا شَپــِتَگ اتنت . رَستگيں پير تهنا هما بُرزيگيں شاهڑاں پـُرّ اتنت . بـَلاه ، درچك ءِ شاهڑاں جَهل كت و داشت تا كه گــُــد دوچ پير ءِ دانگاں به چِنت و به وارت . بلے وهدے كه گــُــد دوچ ءِ باری _ باريگ _ بيت كه پير ءِ بُرزيں ٹــَـالان ءَ جَهل به داريت ، يگبرے كه شاهڑ راست بيت انت و گــُــد دوچ ءِ جِند هما دمان ءَ بال كـُت و پير ءِ درچك ءِ دومی نيمگ ءِ شاهڑاں لونج بيت . بلاه گوئشت :

- اُڑے تو پر من ٹالے ءَ هم داشت ءَ نه كن ئے !

گــُــد دوچ آئيا پسو دات :

- الـّم انت كه من توان اوں ؛ من هاسكار چو درچك ءِ شاهڑانی گون ءَ بال كت ، بلے نون تو جهد بكن بارين تئی گون ءَ بيت .

بلاه جهد كت كه چه درچك ءِ برزگ ءَ سِٹ به كنت ، بلے يكيں پادئی درچك ءِ شاهڑے ءَ بند گِپت و هما داب ءَ درچك ءَ لونج بيت .

همے وهد ءَ بادشاه گوں وتی مردماں چه هَمودان گـُـوَزان ات ، تا كه لونجيں بلاه ئی ديست پول ئی كت :

- ادان چے بَيَگ انت ؟ شما چے كنگ اِت ؟

گــُــد دوچ هما دمان ءَ باشاه ءَ سلامے دات و گوئشت ئی :

- شمئی بادشاهی ءِ اجازت ءَ ، هچ هاسيں كارے من نه كتگ و نه كنگ اوں ، من تهنا اے ديهيں بلاه ءَ كه مردم ئی تَنگ كتگ انت ، گِپت !

بازيں سالے اے بلاه ، دَمَگ ءِ مردمان ءَ دِلسياه و دلتنگ كتگ ات . بادشاه هم ائيا اے كار ءِ بَدَل ءَ ، سـُهر _ سَونا _ ءِ كيسگے داد دات .

اے هبر كه چون نترسيں گــُــد دوچ ، تُـرسناكيں بلاه ءَ گِپتگ و بنديگ كتگ ، گوات ءِ داب ءَ سرجميں دگنيای ءَ شِنگ و تالاں بيت . چو گــُــد دوچ نامدار ، ايمن و زَرّواجهے بيت و وتی زندمان ئی په وَش و آرامی ءَ ديما برت و په مردم نيكی كناں بيت .

٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭

٭ - بــَــلاه :

مری - بگٹی مردماں ، بــَلاه ءَ « گــَـوْر » ءَ گـوئـشـنـت . ماں بازيں جاهے وهداں « گرو » گوئشگ و كارمرز بيتگ كه مرچاں شموشگ بيتگ و بيگواه انت و تهنا اے جمله ءَ من اشكتگ كه « هنچينے كه گرواں كـَيد ءَ كـَنت » بزان هنچينے كه نا كـتـگـيـنـاں هم كنت . مری بگٹی ءِ گـَـؤر ءِ برابر ءَ دگه گــَورے هست كه مرچاں بلوچاں ، هندو و سكان ءَ گوئشنت . البت بلوچستان ءِ بازيں كوهنيں هديره و قبر هست انت كه باز دراج و مَزن انت _ دو متر و دو متر ءَ چه گيش هم بَينت په دَرور زابل ءِ خواجه كوه ءَ _ كه بلوچ اش گـَورانی قبرستان ءَ گوئشنت .

گـَؤر ، بلاه و گرو ءِ گالاں ، پهك په دِيه زوريں مردمانی باره ءَ كارمرز كنگ ، راست انت .