Author Topic: بلوچی ءِ گالوار۔ 01۔ مولابخش رئیسی  (Read 5629 times)

0 Members and 1 Guest are viewing this topic.

Offline Zahida Raees Raji

  • Administrator
  • *****
  • Posts: 7107
  • Karma: 356
    • Baask-Home of Baluchi Language, Literature & Culture
بلوچی ءِ گالوار۔ 01۔ مولابخش رئیسی
« on: November 05, 2018, 09:04:46 AM »

بلوچی ءِ گالوار (1)۔

( مولابخش رئیسی)

بلوچی زبان ، یک کوهن شاهیگانیں زبانے ، اےهنچنائیں گپے نه انت . اے گپ ءّ بازیں زانتے گوشگ ءّ انت . اے گپ ءِ اے داب ءّ پدٌری بیت کنت که ما بیائیں به چاریں بلوچی زبان ءِ ودی بیگ ءِ جاه کجا انت ءُ گوں کجام زباناں سیادی کنت ؟ .
بلوچی زبان ءِ الٌمیں گوستانک ( تاریخ ) زانگ نه بیت ، بلے اے گوشگ رد نه بیت که ایران ءِ کوهنیں زباناں چے یکٌے ، پرچه که بلوچی زبان ایران ءِ هستیں زباناں ، چوشکه ” کردی ، تالشی ، گیلکی ، لُری ءّ گوں سکٌ نزیک انت .

اگاں ایران ءِ کوهنیں زباناں چے یکٌے ” کوهنیں پارسی ” ( پارسی باستان ) ءّ به زانیں ، گُڑا اے پٌدریں گپے که هستیں بلوچی ءِ گال سدے هپتاد گوں کوهنیں پارسی ءّ سیادی کن انت . کوهنیں پارسی ءِ جند وّ پشت نه کپتگ ، بلے دگه دروشمے گوشت کنیں ” کوهنیں پارسی ءّ وتی زندمان هستیں بلوچی ءِ دروشم ءّ داشتگ۔


کوهنیں پارسی          بلوچی                رومن



پارسا                           پارس                 Parsa

براتی                         بارت ےْ               Braati

نوا                             نوا_ نوک             Nava

پُسا                              پُسٌگ              Pussa

بستا                    بندگ _ بستن         Basta

اسا برا                سوار                    Asabara

آزاتا                   آزات                       Azata

اپاچ                 پچ _ پاچ                Apach

تُهما                 تُهم                         Tauhma

دگه پهناتے اے گوشگ رد نه بیت که بلوچی ءّ گوں ” کوهنیں هندی ” ءّ نزیکٌیں سیادی ے هست . په درور ”

بلوچی                        هندی                  رومن
----------------------------------------------------------------------

پت ، پِسٌ                   پتا                       peta

مات ، ماس               ماتا                      mata

لّجٌ                              لجٌا                         lajja

تم کنگ                     تمنا                        Tamna

سُد                            سُد                         Sud

بُد                              بُد                           Bud

سنگت                   سنگت                     Sangat

مّرگ                        مرت                       Mert

سینگهار                 سنگهار                   Singhar

بیر                         بیر (دژمن)                Beir

برسات                   برسات                   Barsaat

ساز ، سرُ                ساز (زیمل )             Saaz

دریا                       دریا (کؤر )             Daryaa

سانجارو              سانج                        Saanj

سُهب                   سُبهو                          Subhou

انت                      انت                               Ant
________________

چوشیں دگه بازیں درور هست انت که ماں اے هُردیں نبشتانک ءِ ته ءّ جاه دیگ نه بنت ، البت هندی ، هند ءُ اروپائی زبانانی ٹّکٌاں چے یکے . هندءِ کوهن تریں زبان سنسکریت هم گوں بلوچی زبان ءّ همگرنچ انت ، بلے اے بژنی گپے که سنسکریت ءّ هند ءِ الباریں مردم نه زان انت ءُ تهنا هندو مُلاٌیانی زبا ن انت ءُ چندے کتابانی دروشم ءّ پشت کپتگ .بلے اے ٹّکٌ ءِ زبانانی ریشگ (آهونڈ) گوں یکٌ ءّ دگر ءّ همریچ (هم عصر ) ءُ همگرنچ ان

1_ ما پرچه گوشیں بلوچی شاهیگان انت ؟ ________

یک زبانے وهدے شاهیگان گوشگ بیت که آئی ءِ گپ جنوک باز به بنت ءُ آ زبان ءِ تک ءُ پهنات سکٌ مزن به بنت ، آ زبان ءِ وت بازیں گالوار به بنت . . بلوچی یکے چه همے زبانان انت ، که آئی ءِ گپ جنوکانی تک ءُ پهنات شاهیگان انت . دومی گپ ایش انت ، بلوچی زبان ءّ وت بازیں گالوار هست . بلوچانی سرزمین ءِ شاهیگانی سّوّب بیتگ که بلوچی چو آیانی سر زمین ءّ شاهیگان به بیت .
بلوچی ءِ هنچیں گالوار هست انت ، اے دگه بلوچ آ گالواراں بِه سرپد نه بنت . اے چوش نه انت آ گالوار چه بلوچی زبان ءّ گِستاهیں زبان انت ، چوشکه کبله زمین ءِ گالوارانت ، مّریانی گالوارانت ، بشکردیانی گالوار انت ، سیریک ءُ جاشکیانی گالوارانت .
ابید چه بلوچی ءِ جندءِ گالواراں ، بلوچانی ته ءّ هنچیں گالوار هست انت ، تِچک ءّ وّ بلوچی ءِ گالوار گوشگ نه بنت ، بلے بلوچ راج ءِ زبان زانگ بنت ، درور”” جدگالی ، براهوئی ، سرائیکی زبان انت . اے زبان وّ بلوچی ءِ گالوار نه انت ، انچوش من گوشت ” بلوچانی زبان انت . اے زبان چه بلوچی ءِ هستیں زبان ءّ چے گِستاهیں زبان انت ءُ بلوچی زبان ءِ گپ جنوک ، اے زباناں بِه سرپد نه بنت .
سرائیکی زبان ، هواردگے چه سندهی ، بلوچی ، پنجاپی زباناں که سند ءُ پنجاپ ءِ کوهنیں بلوچ همے زبان ءّ گپ جن انت ، چوشکه ” زرداری ، لگاری ، رند ، لاشاری ، چانڈیو ، جتٌوئی ، کوسگ گوشگ کرزانت . البت سند ءِ رند ءِ لڈ بار کتگ ایں بلوچ ، بلوچی ءّ تران کن انت . درور” کراچی ءِ بلوچ ، ملٌیر ءِ بلوچ ، سند ءِ بلوچانے که چه رودرآتکی ءُ رو بر کتی بلوچستان ءّ شُتگ ءُ اودءّ جهمنند بیتگ انت . ا نچوش که هندوستان ءِ گجرات ، ممبئی ، پونا ءِ جهمنندیں بلوچ انت ، بلوچی زبان ءّ تران کن انت ، گڑا گوشگ رد نه بیت گجرات هند ءِ ، ممبئی ، پونا ، پنجاپ ، سند ، اوگانستان ، عمان ، تاجیکستان ترکمنستان ، یمن ، اپریکه ، هرمزگان ، هُراسان ءِ جمنندیں بلوچ انت . اے دلگوش کرزیں گپے که ترکمنستان ءُ هُراسان ءُ گرگان ، زاهدان ، زابل ءِ بلوچ رکشانی گالوار ءّ گپ ءُ تران کن انت ءُ اے بلوچی زبان ءِ تک ءُ پهنات ءِ شاهیگانی پیش دارایت .
انچوش که بلوچانی زندمان ءِ هّند ءُ جاه شاهیگان انت ، همے داب ءّ اے شاهیگانی زبان ءِ ته ءّ هم گندگ بیت ءُ همے سّوّب ءّ بازیں گالوارے جوڑ بیتگ . اے درائیں گالوار ءُ زبان بلوچ راج ءِ بے مٹیں مڈٌی انت . تهنا مکرا ن ءِ ته ءّ هنچیں گالوار هست انت که چه آ دگه گالواراں پهکا گستا انت ، چوشکه ” کبلهی ، بشکردی ، مهتر آبادی ، پنوچی انت .
پنوچ ءِ گالوار یکے چه مکران زمین ءِ گالوارانت که وت گستاهیں تبے دارایت . وهدے که نیلٌگ ءِ کوه ءِ ترانگ ءّ کپیں گُڑا مارا ” دادشاه ” ءِ دابیں بامردے ( قهرمان ) گیر کیت . نیلٌگ یک وش آپ ءُ هوائیں هّندے که ایشی ءّ ” پنوچ ” ءِ تنک گوش انت ، پنوچ ءّ گواتے کشٌ ایت ، آئی ءّ پنوچی گالوارءّ ” زن پراموش ” گوش انت ; بزاں وهدے که اے گوات کشٌ ایت ، مردم وتی جناں شموش انت ءُ واب کپ انت .
پنوچ ءِ گالوار یکے چه بلوچستان ءِ وشٌیں گالواران انت ، پنوچ چه گوریچانی ( شمال ) نیمگ ءّ گو ں مسکوتان ءُ اسپکه ءّ ، روبرکت ءِ ( شرق ) نیمگ ءّ گوں ” کوتیچ ” ءّ ، زرباری پهنات ءّ ( جنوب ) گوں ” میر کمبر ءِ هلک ” بنت ” ءّ گوں همگرنچ ءُ همبند انت . البت اے دلگوش کرزیں گپے که پنوچ ءِ گالوار تهنا پنوچ ءِ گالوار نه انت ، اے گالوار ءّ اسپکه ، لاشار ، مسکوتان ، بنت ، نسپران ، هیچٌان مهلوک هم تران کن انت ءُ دگه بازیں جاهاں اے گالوار کامرز بیت ، گوں کمیں دیگری ءّ ( فرق ) تران کنگ بیت ، بلے منی کڈٌن گیشتر گوں پنوچ ءِ جند ءِ کالوار ءّ انت .

۲ _ پنوچءِ گالوارءِ چیزے دلگوش کرزیں گپ ______________

تنگهیں وانوک ایشی ء ّ بزان انت که منی گیشتریں کوشست ماں اے نبشتانک ءّ همے بیتگ ، پنوچ ءِ گالوارءّ گوں مکران ءِ زرباری گالواراں چوشکه چهبار ءِ گالوار انت ، باهو کلات ، کسرکند ، سرباز ،گوادر ءِ گالواراں گوں دیم په دیم به کناں ، البت بلوچانی مستریں هلک کراچی ءِ گالوار هم گوں همے گالواراں نزیکی کنت .
پنوچ ءِ گالوار ءِ ته ءّ چیزے آب که که ماں آ دگه گالواراں کارمرز بنت ، ماں پنوچی گالوار ءّ کارمرز نه بنت . ” درور

آ == اے آب ءِ جاه ءّ ” ی” کارمرز بیت __ یاپ

آس == یاچش ، ائید = یهید ، آریگ == یارونک

هامال == یامال ، آستوگ == یاستونک

ڈ == اے آب ءِ جاه ءّ ” د ” کارمرز بیت _ دگار

ڈڈ ءُ جوڑ == دد ءُ جور ، هڈ == هد

ج == اے آ ب ءِ جاه ءّ ” ز ” کارمرز بیت __ زن

جنین == زنین ، جّنّگ == زّنّگ ، جنمار == زنمار

انچوش لهتے جاهاں ” س ” جاه ءّ ” ش ” کامرز بیت

چوشکه نشتگ == نسته ، دلگوش کرزیں گپے ایش انت که دراهیں جاهاں ” ش” جاه ءّ ” س ” کامرز نه نه بیت .
البت اے سکٌیں پدردیں گپے ، انگت بلوچی ءِ دلگاهی ( مرکزی ) گالوار گیشینگ نه بیتگ ، پمشکه کمٌے گران انت مردم به گوش ایت اے گالوار بلوچی ءِ دلگاهی( oficial ) گالوار انت , من پمشکه پنوچی گالوار گوں مکران ءِ زرباری چیزے گالواراں گوں دیم په دیم کتگ ، بلوچی ءِ گیشتریں ندگار همے گالوارءِ ته ءّ نبشتگ کن انت .

زرباری بلوچی           پنوچی                 رومن
________________

آپ                             یاپ                         yaap

آس                         یاچش                 yaachesh

آروگ                     یارونک                 Yaarounk

گریوگ                  گریبگ                  Greybag

انچوشکا             گره کنگ             Grah Kanag

پر کنگ                 هُر کنگ            Hur Kanag

پیشانیگ             پینچُک              Pinchuk

زنوک                  لیمبُک                 Limbuk

شلوار ءِپانچک     دپاتک            Dapaatk

موردانگ               لنکتک           Lankutk

جامگ                   شِنگ               sheng
Zahida Raees :Raji:
baaskadmin@gmail.com , admin@baask.com
Learn Baluchi Composing in INPAGE
Learn Balochi Poetry Background Designing
Help Line